Kryzysy psychiczne osób ze społeczności LGBT+

Jakich trudności emocjonalnych doświadczają osoby LGBT+ w codzienności?

Osoby nieheteronormatywne ze społeczność LGBT+, oprócz typowych dla każdego człowieka kryzysów psychicznych, mogą doświadczać w codzienności dodatkowych obciążeń emocjonalnych związanych z homo-, bi- czy transfobią. Przejawiają się one w postaci negatywnych, a czasem wrogich i agresywnych postaw, czy przekonaniach części społeczeństwa wobec mniejszości psychoseksualnej. Jednakże termin homofobia oznacza irracjonalny strach, dyskryminację i awersję wobec mniejszości psychoseksualnych. Warto zwrócić tu uwagę na słowo “irracjonalny” – najczęściej bowiem homofobia nie ma swoich podstaw w faktach, a raczej w wierzeniach, przekonaniach, stereotypach.

W społeczeństwie heteronormatywnym zdarza się często, iż osoby nieheteronormatywne postrzegane są tylko przez pryzmat swojej seksualności. Jednak orientacja psychoseksualna wiąże się też ze sferą emocjonalną i romantyczną, tak samo jak u osób hetero, dlatego termin orientacja seksualna zastępuje się pojęciem orientacji psychoseksualnej. Założenie części społeczeństwa o patologii seksualnej osób LGBT+ i jej anormalności powoduje, że osoby LGBT+ narażone są często na napastowanie, czy wręcz molestowanie seksualne. Ponadto jako grupa mniejszościowa osoby ze społeczności LGBT+ narażone są na odczuwanie tzw. stresu mniejszościowego.

Czym jest stres mniejszościowy?

Życie w heteronormatywnym społeczeństwie sprawia, że osoby ze społeczności LGBT+ doświadczają różnego rodzaju napięć psychicznych związanych z pojawiającymi się zachowaniami pośrednimi i bezpośrednimi ze strony otoczenia. Do pośrednich można zaliczyć np. negatywny odbiór społeczny wobec społeczności osób LGBT+ lub wrogość różnych środowisk. Bezpośrednie czynniki to odczuwalne w codzienności: brak akceptacji najbliższego środowiska – w tym rodziny, agresja, czy przemoc oraz dyskryminacja otoczenia. To rodzi obawy i lęk przed spodziewanym odrzuceniem, dlatego osoby nieheteronormatywne często całkowicie lub w jakiejś części w przekazie społecznym (np. w mediach społecznościowych) eliminują informacje mogące zidentyfikować ich tożsamość czy orientację psychoseksualną. Pojawia się przekonanie o stygmatyzacji, czyli patrzeniu, również w sferze zawodowej, na osobę przez pryzmat jej orientacji psychoseksualnej lub tożsamości płciowej. To rodzi ciągłe napięcie emocjonalnie i lęk.

Osoby, które dokonały tzw. coming-outu, czyli otwarcie mówią o swojej orientacji psychoseksualnej, czy otwarcie funkcjonują społecznie w związku jednopłciowym, również narażone są na szereg stresogennych zachowań ze strony nawet obcych osób.

Zdrowie psychiczne u osób nieheteronormatywnych

Doświadczanie stresu mniejszościowego ma charakter przewlekły, co może prowadzić do pojawiania się stanów depresyjnych, w tym myśli i zamachów samobójczych. Jak pokazują dane zawarte w raporcie o „Sytuacji społecznej osób LGBTA w Polsce w latach 2019-2020”, przeprowadzonym przez Centrum Badań nad Uprzedzeniami Uniwersytetu Warszawskiego, prawie połowa badanych doświadczała różnych stanów depresyjnych. Trzy czwarte młodzieży szkolnej i 60% osób studiujących deklaruje, że czasem miewa myśli samobójcze.

W porównaniu do ogólnej populacji ponad 80% osób nie przejawia żadnych symptomów depresji. Społeczność osób LGBT+ jest zatem szczególnie narażona na doświadczanie długoterminowych kryzysów psychicznych, które nierozwiązane prowadzą do pojawienia się objawów depresyjnych. Może być zatem tak, że codzienne, nawet niewielkie komunikaty o braku akceptacji w większej mierze przyczyniają się do pogorszenia stanu zdrowia psychicznego osób LGBT, jednak to bardziej ekstremalne sygnały, jak pobicia, czy napastowanie, mają największe znaczenie dla pojawienia się myśli o własnej śmierci.

Kryzys bezdomności osób nieheteronormatywnych

Dokonując tzw. coming-outu przed najbliższymi lub będąc wyoutowanymi przez kogoś, osoby LGBT+ narażone są często nie tylko na brak akceptacji, ale przemoc fizyczną, psychiczną czy ekonomiczną ze strony najbliższych członków rodziny. Dotyczy to szczególnie młodych dorosłych oraz osób transpłciowych, które jeszcze się uczą. Badania pokazują, że co 10 osoba ze społeczności LGBT+ doświadczyła kryzysu bezdomności. Było to spowodowane wyrzuceniem z domu lub przymusową ucieczką przed przemocą najbliższych.

Gdzie szukać pomocy?

Osoby nieheteronormatywne często w poczuciu osamotnienia, lęku przed odrzuceniem i brakiem akceptacji nie szukają pomocy psychologicznej. Trudno wyjść z kryzysu, kiedy trzeba ukrywać swoją orientację, czy tożsamość nawet w gabinecie specjalisty. Może to dotyczyć osób z mniejszych miejscowości i wsi w obawie przed ujawnieniem i narażeniem się na agresję otoczenia. Należy pamiętać, że każdy psycholog i/lub psychoterapeuta zobowiązany jest do zachowania tajemnicy zawodowej, tak samo jak lekarz na temat pacjenta.

Pomoc jest jednak dostępna i możliwa nawet na odległość. Czasem osoby nieheteronormatywne czują się bezpieczniej jeśli zwrócą się o pomoc do organizacji działających na ich rzecz. Najbardziej znane to:

• Stowarzyszenie Lambda Warszawa od 25 lat działa na rzecz społeczności osób LGBT+. Prowadzi pomoc psychologiczną i prawną oraz hostel interwencyjny. Pierwszym krokiem w szukaniu pomocy może być kontakt z Telefonem Zaufania Stowarzyszenia: +48 22 628 52 22 (pn.-pt. 18:00-21:00). Lambda Warszawa – Lambda Warszawa pomaga osobom LGBTI+ żyć godnie i bezpiecznie
• Osoby transpłciowe mogą szukać pomocy w Fundacji działającej na ich rzecz: Fundacja Trans-Fuzja (transfuzja.org) 
• Osoby doświadczające dyskryminacji ze względu na swoją orientację psychoseksualną  czy tożsamość płciową mogą szukać pomocy prawnej Kampania Przeciw Homofobii – Strona ogólnopolskiej organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz praw człowieka. (kph.org.pl)

Organizacji działających na rzecz osób LGBT+ jest w Polsce znacznie więcej i warto sprawdzić gdzie i jaką pomoc oferują.

Również osoby znajdujące się w kryzysie bezdomności mogą liczyć na pomoc. W większych miastach ich władze powołują Hostele interwencyjne dla osób LGBT+ w kryzysie bezdomności, które prowadzone są przez organizacje pozarządowe. Hostele zapewniają nie tylko bezpieczne schronienie, ale także pomoc psychologiczną i prawną.

Bez względu na swoją orientację czy tożsamość, każda osoba otrzyma profesjonalne wsparcie i informacje o miejscach pomocowych również pod jednym z bezpłatnych nr telefonów pomocy psychologicznej działających przez całą dobę: 116 123 i/lub 800 702 222.