Prawne aspekty uzależnień (część 2)

Sądowe zobowiązanie do podjęcia leczenia odwykowego

Sądowe postępowanie mające na celu zobowiązanie osoby uzależnionej do podjęcia leczenia odwykowego wszczynane jest na wniosek Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (dalej: GKRPA), lub prokuratora.

Do wniosku dołączana jest zebrana dokumentacja, oraz opinia biegłego, jeżeli badanie przez biegłego zostało przeprowadzone. Jeżeli badanie się nie odbyło i brak jest opinii, to sąd zarządza poddanie osoby odpowiednim badaniom. Jeżeli na podstawie opinii biegłego sąd uzna to za niezbędne, to może również zdecydować o poddaniu badanej osoby obserwacji w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż 2 tygodnie. Wyjątkowo, na wniosek zakładu, sąd może ten termin przedłużyć do 6 tygodni.

W przypadku zarządzenia przez sąd badania przez biegłego lub oddania pod obserwacje w zakładzie leczniczym osoba, której dotyczy postępowanie jest zobowiązana do poddania się badaniom psychologicznym i psychiatrycznym, a także zabiegom potrzebnym do wykonania podstawowych badań laboratoryjnych. Oczywiście zabiegi te muszą być wykonywane przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje zawodowe z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu tej osoby[1].

Sąd Najwyższy w uchwale z 22.06.1984 III CZP 17/84 ustanowił zasadę prawną orzekając, że orzeczenie sądu nakładające na osobę uzależnioną od alkoholu obowiązek poddania się leczeniu w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego pociąga za sobą obowiązek pozostawania tej osoby w takim zakładzie przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Sąd Najwyższy podkreślił, że celem postępowania sądowego jest ustalenie, czy w stosunku do osoby której postępowanie dotyczy, istnieją ustawowe przesłanki do poddania jej obowiązkowi leczenia, a w przypadku istnienia takich podstaw – czy to leczenie powinno mieć miejsce w stacjonarnym czy w niestacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego.

Orzeczenie o obowiązku poddania się osoby uzależnionej leczeniu zapada po przeprowadzeniu rozprawy. Powinna się ona odbyć w terminie jednego miesiąca od dnia wpływu wniosku. Sąd może zarządzić przymusowe doprowadzenie przez organ policji, Żandarmerię Wojskową lub wojskowy organ porządkowy w przypadku nieusprawiedliwionego niestawiennictwa osoby uzależnionej na rozprawie lub uchylania się od zarządzonego poddania się badaniu przez biegłego albo obserwacji w zakładzie leczniczym.

W związku z prowadzonym postępowaniem sąd może zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez kuratora sądowego, aby ustalić, czy istnieją okoliczności wskazujące na nadużywanie alkoholu przez osobę, której dotyczy postępowanie, a także zakłócania przez nią spokoju lub porządku publicznego, oraz jej relacji w rodzinie, zachowania się w stosunku do małoletnich i stosunku do pracy. Orzekając o obowiązku poddania się leczeniu sąd może ustanowić nadzór kuratora sądowego na czas trwania tego obowiązku. Osoba, wobec której ustanowiony został nadzór, ma obowiązek stawiania się na wezwanie sądu lub kuratora sądowego i wykonywania ich poleceń, dotyczących takiego postępowania w okresie nadzoru, które może się przyczynić do skrócenia czasu trwania obowiązku poddania się leczeniu.

Obowiązki kuratora sądowego

Zadaniem kuratora sądowego jest organizowanie i prowadzenie działań, których celem jest udzielenie pomocy osobie zobowiązanej w osiągnięciu celów leczenia. Do jego kompetencji należy m.in.:

• inicjowanie działań zmierzających do tego, aby osoba zobowiązana do poddania się leczeniu odwykowemu zastosowała się do orzeczenia sądu;
• utrzymywanie regularnego kontaktu z osobą zobowiązaną do poddania się leczeniu odwykowemu, a także wspieranie jej w rozwiązywaniu trudności życiowych – w szczególności w rozpoczęciu i kontynuowaniu leczenia odwykowego;
• zapoznawanie się z wynikami leczenia odwykowego oraz współpraca z zakładem lecznictwa odwykowego w celu osiągnięcia celów leczenia odwykowego;
• wspieranie osoby poddanej leczeniu odwykowemu w nawiązywaniu kontaktów z odpowiednimi zakładami leczniczymi, a także motywowanie do współpracy z organizacjami lub grupami samopomocy osób uzależnionych od alkoholu;
• pozostawanie w kontakcie z członkami rodziny osoby zobowiązanej do poddania się leczeniu odwykowemu, pozostającymi z nią we wspólnym gospodarstwie domowym;
• współpraca i wpływanie na środowisko, w którym osoba zobowiązana do poddania się leczeniu odwykowemu przebywa lub do którego ma powrócić,
• sprawozdawanie sądowi przebieg leczenia odwykowego w terminach określonych przez sąd, jednak nie rzadziej niż co 2 miesiące;
• współdziałanie z organami samorządu terytorialnego oraz organizacjami społecznymi, aby w razie konieczności zapewnić osobie zobowiązanej do poddania się leczeniu odwykowemu lub jej rodzinie odpowiednią pomoc, polegającej w szczególności na ułatwieniu zatrudnienia, zapewnieniu czasowego zakwaterowania oraz na świadczeniach materialnych;
• jeśli pojawi się taka potrzeba – współdziałanie z pracodawcą w celu realizacji obowiązków nałożonych na osobę zobowiązaną do poddania się leczeniu odwykowemu.

Poza wyżej wskazanymi obowiązkami, kurator sądowy składa do sądu wnioski w sprawie zmiany postanowienia co do rodzaju zakładu leczenia odwykowego oraz w sprawie orzeczenia ustania obowiązku poddania się leczeniu odwykowemu, a także zawiadamia sąd o konieczności podjęcia innych niezbędnych działań. Sąd wzywa osobę, wobec której orzeczony został prawomocnie obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, do dobrowolnego stawienia się konkretnego dnia we wskazanym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu poddania się leczeniu, z zagrożeniem zastosowania przymusu w wypadku uchylania się od wykonania tego obowiązku. Osoba, uchylająca się od wykonania tego postanowienia sądu i nie stawia się w zakładzie może być przymusowo doprowadzona przez policję (Żandarmerię Wojskową lub wojskowy organ porządkowy). Osoby, które są sądownie zobowiązane do podjęcia leczenia odwykowego, przyjmowane są poza kolejnością do wykorzystania limitu miejsc stanowiących 20% ogółu miejsc przeznaczonych do leczenia odwykowego w zakładzie leczniczym[2].

Zakończenie leczenia

Obowiązek poddania się leczeniu trwa od chwili uprawomocnienia się postanowienia tak długo, jak tego wymaga cel leczenia, ale nie dłużej niż 2 lata. Podczas trwania tego obowiązku sąd, po zasięgnięciu opinii kierownika podmiotu leczniczego albo na jego wniosek, może zmieniać postanowienia w zakresie rodzaju zakładu leczenia odwykowego. Jest to możliwe również na wniosek osoby, w stosunku do której został orzeczony prawomocnie obowiązek poddania się leczeniu odwykowemu, oraz kuratora sądowego.

Podczas trwania obowiązku poddania się leczeniu, ze względów leczniczych, stacjonarny zakład leczący może skierować osobę zobowiązaną do innego zakładu w celu kontynuowania leczenia odwykowego, powiadamiając o tym sąd. Po ustaniu obowiązku poddania się leczeniu ponowne zastosowanie tego obowiązku wobec tej samej osoby nie może nastąpić wcześniej, niż przed upływem 3 miesięcy od jego ustania[3].

 

Bibliografia

Ustawa z dnia z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. 1982 Nr 35 poz. 23 z późn. zmianami)

[1] Art. 26-28a ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

[2] Art. 29-32 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

[3] Art. 34 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi