Prawne aspekty kryzysu psychicznego. Przymusowe leczenie psychiatryczne

Trudne sytuacje zdarzają się w życiu każdemu. Niektóre z nich dotyczą szeroko pojętego zdrowia psychicznego i nagłego kryzysu, lub przeciwnie – długotrwałej choroby psychicznej, która staje się poważną trudnością dla najbliższych i olbrzymim obciążeniem dla osoby chorej. Jakie mamy możliwości prawne w takich przypadkach? Czy można leczyć dorosłą osobę bez jej zgody?

Jeżeli osoba, co do której podejrzewamy, że cierpi na chorobę bądź zaburzenia psychiczne nie chce podjąć żadnych działań w celu dokonania diagnozy i podjęcia leczenia, z pomocą przychodzą dostępne rozwiązania prawne.

W przypadku leczenia psychiatrycznego, co do zasady, niezbędna jest zgoda osoby cierpiącej na chorobę psychiczną na badanie i leczenie psychiatryczne. Tylko w wyjątkowych sytuacjach, określonych prawnie można dokonać czynności leczniczych bez zgody takiego pacjenta. Oczywiście w takim przypadku ściśle muszą zostać zachowane odpowiednie procedury.

W jakich przypadkach leczenie psychiatryczne może być przeprowadzone bez zgody pacjenta?

Można być poddanym badaniu psychiatrycznemu (również bez zgody), a w przypadku osoby małoletniej lub ubezwłasnowolnionej całkowicie – także bez zgody jej przedstawiciela ustawowego, jeśli jej zachowanie wskazuje na to, że z powodu zaburzeń psychicznych może zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, lub też nie jest zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych[1].

Procedury związane z przyjęciem do szpitala psychiatrycznego

Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego osoby, która jest chora psychicznie, bądź upośledzona umysłowo i niezdolna do wyrażenia zgody, lub wskazania swojego stanowiska wobec na przyjęcia do szpitala psychiatrycznego i leczenia następuje po uzyskaniu zgody sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby. W przypadkach nagłych osoba taka może być przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu opiekuńczego, choć w takiej sytuacji lekarz przyjmujący tę osobę ma obowiązek, o ile to możliwe, zasięgnąć pisemną opinię innego lekarza psychiatry (jeśli jest to możliwe), albo pisemnej opinii psychologa.

Po przyjęciu pacjenta kierownik szpitala psychiatrycznego niezwłocznie zawiadamia sąd opiekuńczy właściwy ze względu na siedzibę szpitala, w celu uzyskania zgody na pobyt tej osoby w szpitalu. Jeżeli przyjęcie do szpitala dotyczy osoby małoletniej, która ukończyła 16 rok życia lub osoby pełnoletniej ubezwłasnowolnionej całkowicie, ale zdolnej do wyrażenia zgody, wymagane jest również uzyskanie zgody tej osoby na przyjęcie. Jeśli mamy do czynienia ze sprzecznymi oświadczeniami w sprawie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego tej osoby i jej przedstawiciela ustawowego, zgodę na przyjęcie do szpitala wyraża sąd opiekuńczy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby.[2]

[1] Art. 21 ust. 1 Ustawy z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego – dalej uozp (t.j. Dz.U. 2019 r. poz. 730 z późn. zm.)

[2] Art. 22 Ustawy z 19 sierpnia 1994 r. uozp