Prawne aspekty kryzysu psychicznego. Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta

Na zasadzie wyjątku osoba chora psychicznie może zostać przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez zgody, w tzw. trybie nagłym[1]. Dotyczy to osoby z zaburzeniami psychicznymi, która zagraża bezpośrednio swojemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, lecz istnieje wątpliwość, czy jest chora psychicznie.[2]

Warto podkreślić, że w świetle powyższego sam fakt istnienia choroby psychicznej nie jest wystarczającą podstawą przymusowej hospitalizacji w trybie nagłym. Jednocześnie musi istnieć bezpośrednie zagrożenie dla własnego życia albo życia lub zdrowia innych osób. Mowa tu więc o takich sytuacjach, gdy dotychczasowe zachowanie osoby chorej wskazuje na możliwość wystąpienia zachowań mogących skutkować podejmowaniem prób samobójczych, lub zagrażających życiu lub zdrowiu innych osób (np. pojawiające się akty agresji wobec otoczenia).

Diagnoza i kwalifikacja zachowań chorego

Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody pacjenta może mieć miejsce również wtedy, gdy pacjent wyraża słowne groźby popełnienia samobójstwa lub ataku na inne osoby i jeżeli sposób i okoliczności ich wypowiedzenia, uzasadniają obawę, że zostaną spełnione w przyszłości. Zagrożenie, które stanowi przesłankę zastosowania trybu nagłego musi być bezpośrednie. Oznacza to, że szkoda może wystąpić w każdej chwili lub w stosunkowo niedalekiej przyszłości jest nieuchronna, a ryzyko jej wystąpienia jest wysoce prawdopodobne. Zagrożenie musi być przede wszystkim realne i wynikać z aktualnego stanu zdrowia psychicznego pacjenta.

Pojęcie „zagrożenia bezpieczeństwa” jest nieprecyzyjne i zawiera w sobie element przewidywania (hospitalizacja ma zapobiec temu, co jeszcze nie nastąpiło). W celu stwierdzenia, że zachowanie chorego rzeczywiście zagraża zdrowiu lub życiu, niezbędne jest ustalenie, że w dotychczasowym zachowaniu chorego pojawiły się okoliczności obiektywnie świadczące o istnieniu stanu zagrożenia, czyli istnieniu realnej możliwości naruszenia przez chorego własnego lub cudzego życia (lub cudzego zdrowia).[3]

Specyficzny charakter ustaleń faktycznych, jakie należy poczynić w sprawie tego rodzaju, polega na tym, że konkretne ustalenia co do faktów (zachowań) uczestnika są nierozerwalnie związane z ich jednoczesną kwalifikacją jako noszących cechy odpowiadające dyspozycji przepisu (zagrażają życiu lub zdrowiu) lub nie. Należy zatem ustalić, czy konkretne zachowania osoby chorej psychicznie związane z tą chorobą zarażają życiu lub zdrowiu.[4]

[1] Art. 23 w zw. z art. 3 pkt. 1a uozp

[2] Art. 24 ust. 1 uozp w zw. z art. 3 pkt. 1 a uozp

[3] Sylwia Gładysz, Przyjęcie do szpitala psychiatrycznego bez zgody osoby chorej psychicznie https://www.i-kancelaria.pl/publikacje/przyjecie-do-szpitala-psychiatrycznego-bez-zgody-osoby-chorej-psychicznie/

[4] tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14.02.1996 r. II CRN 201/95