Policyjny nakaz opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i zakaz zbliżania się do niego (część 1)

Podstawy prawne stosowania policyjnego nakazu lub zakazu

Na mocy Ustawy z dnia 30 kwietnia 2020 r. o zmianie Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 956), która weszła w życie w dniu 30 listopada 2020 r., został wprowadzony do Ustawy o Policji (Dz.U. 1990 Nr 30 poz. 179) art. 15aa, pozwalający na wydanie funkcjonariuszom policji wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie, stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby dotkniętej tą przemocą, nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, zwanego „nakazem”, lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, zwanego „zakazem”.

Podstawą więc do wydania przez funkcjonariusza Policji nakazu lub zakazu, jest stwierdzenie stosowania przemocy w rodzinie oraz, że zachowanie to stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia. Stwierdzenie stosowania przemocy w rodzinie następuję w oparciu o definicję przemocy w rodzinie zawartą w art. 2 ust. 2 Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz.U. 2005 Nr 180, poz. 1493).

Zgodnie z nią, przez przemoc w rodzinie należy rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne.

Natomiast pod stwierdzeniem zagrożenia dla życia lub zdrowia osoby doznającej przemocy w rodzinie należy rozumieć taki stan, w którym sprawca chce doprowadzić do utraty życia lub zdrowia lub godzi się na to.

Tryb wydania policyjnego nakazu lub zakazu

Wydanie przez funkcjonariuszy policji nakazu lub zakazu może nastąpić podczas interwencji podjętej we wspólnie zajmowanym mieszkaniu lub później, np. w wyniku przekazania do policji informacji o stosowaniu przemocy w rodzinie przez kuratora sądowego lub pracownika jednostki organizacyjnej pomocy społecznej, powziętej w związku z wykonywaniem przez nich swoich ustawowych obowiązków, bądź informacji pochodzącej bezpośrednio od osoby dotkniętej przemocą.

W przypadku ustalenia przez funkcjonariusza policji podstawy do zastosowania nakazu lub zakazu, nakaz i zakaz mogą być wydane łącznie. W zakazie, funkcjonariusz policji wskazuje także obszar lub odległość od wspólnie zajmowanego mieszkania, do którego osoba stosująca przemoc nie będzie mogła się zbliżać.

Nakaz lub zakaz są natychmiast wykonalne, co oznacza, że osoba wobec której jest stosowany musi natychmiast opuścić wspólnie zajmowane mieszkanie.

Po wystawieniu przez funkcjonariuszy policyjnego nakazu lub zakazu, doręczany jest on niezwłocznie osobie stosującej przemoc w rodzinie oraz osobie dotkniętej tą przemocą. W razie niemożności jego doręczenia osobie stosującej przemoc w rodzinie, z uwagi na jej nieobecność np. z powodu ucieczki, doręczenie uważa się za dokonane przez umieszczenie na drzwiach wspólnie zajmowanego mieszkania zawiadomienia o jego wydaniu.

Jeżeli natomiast osoba stosująca przemoc w rodzinie odmawia przyjęcia nakazu lub zakazu, doręczenie uważa się za dokonane. W takim przypadku policjant dokonuje adnotacji o odmowie jego przyjęcia. Ponadto policja niezwłocznie doręcza odpis nakazu lub zakazu prokuratorowi. Zawiadamia także właściwy miejscowo zespół interdyscyplinarny, o którym mowa w przepisach Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz gdy w mieszkaniu zamieszkują osoby małoletnie – także właściwy miejscowo sąd opiekuńczy.

W okresie obowiązywania nakazu lub zakazu policja przynajmniej trzykrotnie sprawdza, czy nakaz lub zakaz nie są naruszane, i podejmuje niezbędne czynności. Pierwsze sprawdzenie odbywa się następnego dnia po wydaniu nakazu lub zakazu.

Osobie stosującej przemoc w rodzinie, wobec której wydano nakaz lub zakaz, przysługuje środek odwoławczy w postaci zażalenia do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce położenia wspólnie zajmowanego mieszkania. Zażalenie wnosi się w terminie 3 dni od dnia doręczenia nakazu lub zakazu, o czym należy tą osobę pouczyć. Sąd rozpoznaje zażalenie niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia jego wpływu do sądu.