Mobbing a odpowiedzialność karna

Niezależnie od określonych w prawie pracy uprawnień przysługujących pracownikowi prześladowanemu wobec pracodawcy, dopuszczanie się mobbingu wywołuje również skutki prawne dla samego sprawcy mobbingu poziomego. Nie będzie to wyłącznie odpowiedzialność odszkodowawcza. Może być to również odpowiedzialność karna.

Przestępstwa związane z mobbingiem

Zachowania osób stosujących mobbing mogą wyczerpać znamiona wielu przestępstw ujętych w kodeksie karnym. Można tu wymienić w szczególności:

• 190 k.k. – przestępstwo gróźb karalnych
  Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.[1]
• 190a k.k. – przestępstwo uporczywego nękania
  Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 2. Tej samej karze podlega, kto, podszywając się pod inną osobę, wykorzystuje jej wizerunek, inne jej dane osobowe lub inne dane, za pomocą których jest ona publicznie identyfikowana, w celu wyrządzenia jej szkody majątkowej lub osobistej. Jeżeli następstwem powyższych czynów będzie targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.[2]
• 191 – przestępstwo zmuszenia do określonego zachowania
  Kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia.[3]
• 212 k.k. – pomówienie
  Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Jeżeli sprawca dopuszcza się tego czynu określonego za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.[4]
• 216 k.k. – znieważenie
  Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Kto znieważa inną osobę za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.[5]
• 234 k.k. – fałszywe oskarżenia
  Kto, przed organem powołanym do ścigania lub orzekania w sprawach o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne, fałszywie oskarża inną osobę o popełnienie tych czynów zabronionych lub przewinienia dyscyplinarnego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.[6]
• 235 k.k. – złośliwe zawiadamianie o przestępstwie, którego nie popełniono
  Kto, przez tworzenie fałszywych dowodów lub inne podstępne zabiegi, kieruje przeciwko określonej osobie ściganie o przestępstwo, w tym i przestępstwo skarbowe, wykroczenie, wykroczenie skarbowe lub przewinienie dyscyplinarne albo w toku postępowania zabiegi takie przedsiębierze, ©Kancelaria Sejmu s. 96/137 2022-06-10 podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.[7]
• 217 k.k. – naruszenie nietykalności cielesnej
  Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.[8]
• 199 k.k. – molestowanie seksualne
  Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.[9]
• Przestępstwa związane z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia: m.in. Art. 156 k.k. (ciężki uszczerbek na zdrowiu), czy art. 157 k.k. (inne uszkodzenie ciała).

Niezależnie od powyższego, stosowanie mobbingu może wyczerpywać znamiona przestępstwa znęcania się, określonego w art. 207 k.k. Zgodnie z tym przepisem, kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą nieporadną ze względu na jej wiek, stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Jeżeli znęcanie się połączone jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Jeżeli natomiast następstwem tych czynów jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.[10] Użyte w tych przepisie określenie „znęca się” oznacza działanie albo zaniechanie, które polega na umyślnym zadawaniu bólu fizycznego lub dotkliwych cierpień moralnych. Jest to tzw. przestępstwo ciągłe, o czym świadczy zwrot „znęca się” co oznacza, że podejmowane działania najczęściej są rozciągnięte w czasie i realizowane przez wielokrotne czyny.

Psychiczne znęcanie się to powodowanie u ofiary dyskomfortu psychicznego, wzbudzanie u niej poczucia zagrożenia, niepokoju, obawy o własny los i własne mienie, straszenie, grożenie, upokarzanie, znieważanie, używanie inwektyw, uprzykrzanie jej życia, robienie jej na złość. Stosunek zależności pokrzywdzonego od sprawcy, o którym mowa w art. 207 § 1 k.k. ma miejsce wtedy, gdy sprawy pokrzywdzonego są zależne od sprawcy, a pokrzywdzony nie jest zdolny z własnej woli przeciwstawić się znęcaniu i znosi je z obawy przed pogorszeniem swoich dotychczasowych warunków życiowych, w tym z obawy przed utratą pracy, środków utrzymania.

Ta zależność może istnieć z mocy prawa, na podstawie zawartej umowy lub wynikać z samej tylko sytuacji faktycznej, stwarzającej dla sprawcy sposobność znęcania się.[11] Z powyższego jasno wynika, że art. 207 k.k. będzie miał zatem zastosowanie również w sytuacji wystąpienia mobbingu w miejscu pracy.

[1] Art. 190 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553 z późn. zm.) – dalej k.k.
[2] Art. 190a k.k.
[3] Art. 191 k.k.
[4] Art. 212 § 1 i 2 k.k.
[5] Art. 216 § 1 i 2 k.k.
[6] Art. 234 k.k.
[7] Art. 235 k.k.
[8] Art. 217 k.k.
[9] Art. 199 § 1 k.k.
[10] Art. 207 k.k.
[11] Piotr Sobański, Ochrona pracownika akademickiego przed mobbingiem poziomym na gruncie art. 207 KK