Alimenty na rzecz byłego małżonka (część 2)

Alimentów może także żądać rozwiedziony małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Wówczas jednak musi on znajdować się w niedostatku. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że za stan niedostatku, uprawniający do uzyskania alimentów od byłego małżonka, uznać należy taki stan, w którym osoba uprawniona nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części np. nie może pokryć kosztów zamieszkania, leczenia, wyżywienia, z uwagi na brak wystarczających możliwości finansowych, ponieważ wnioskujący zachorował lub opiekuje się dziećmi i nie może podjąć dodatkowej pracy. Skala możliwości finansowych i dochodowych zobowiązanego do świadczenia jest w tym wypadku odniesiona do rozmiaru kwoty, która pozwoli byłemu małżonkowi na wyjście ze stanu niedostatku powstałego na skutek orzeczenia rozwodu.

Jakie czynniki są brane pod uwagę przez sąd przy ustalaniu alimentów?

Zazwyczaj wówczas sąd bada też, czy strona ubiegająca się o alimenty w pełni wykorzystuje wszystkie możliwości, w celu uzyskania dochodów niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych własnych potrzeb. Biorąc pod uwagę stan niedostatku, małżonek domagający się alimentów musi w pełni wykorzystać swój potencjał, tzn. powinien wykorzystać wszystkie możliwości w celu uzyskania środków niezbędnych do zaspokojenia swoich usprawiedliwionych potrzeb. Jednak dla przykładu należy wskazać, że odmowa korzystania ze świadczeń pomocy społecznej nie wyłącza obowiązku dostarczania byłemu małżonkowi środków utrzymania, obciążającego drugiego małżonka rozwiedzionego.

Coraz częściej rozważane przez sąd są także sytuacje pozostawania przez osobę uprawnioną w nowym związku, o charakterze nieformalnym tzw. konkubinacie. Poprzednio przytaczana była zasada naczelna zgodnie, z którą obowiązek alimentacyjny wobec byłego małżonka zawsze wygasa, gdy małżonek uprawniony do otrzymywania świadczenia alimentacyjnego zawrze nowy związek małżeński. Obecnie wskazuje, się, iż usprawiedliwione potrzeby rozwiedzionego małżonka pozostającego w związku faktycznym, ale nieformalnym, muszą podlegać ocenie z uwzględnieniem także możliwości zarobkowych i majątkowych nowego partnera rozwiedzionego małżonka. Były małżonek prowadząc wspólne gospodarstwo domowe z konkubentem czerpie bowiem z niego korzyści materialne i funkcjonowanie w tym związku faktycznym, niebędącym małżeństwem wpływa wprost na usprawiedliwione potrzeby małżonka uprawnionego, powodując ich ograniczenie. Usprawiedliwione potrzeby nie są bowiem równoznaczne z zapewnieniem poziomu życia tożsamego z tym, który istniał podczas trwania małżeństwa. Małżonek uprawniony, który uzyskuje dodatkowe środki, wpływające na zmniejszenie się niedostatku bądź jego usprawiedliwionych potrzeb musi liczyć się z tym, że drugiej stronie przysługiwać będzie stosowne roszczenie w zakresie zniesienia bądź zmniejszenia świadczenia alimentacyjnego.

Należy przy tym pamiętać, że alimenty między byłymi małżonkami są instytucją wyjątkową. W orzecznictwie podkreśla się, iż nie mogą być traktowane jako dodatkowe źródło korzyści czy środków do życia niezależnych od sytuacji materialnej małżonka uprawnionego i możliwości małżonka zobowiązanego. W przypadku małżonków, którzy nie zostali uznani za winnych lub gdy rozwód został orzeczony bez ustalania winy, obowiązek między nimi wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży ten termin, ze względu na wyjątkowe okoliczności. Ten pięcioletni termin biegnie od daty uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód.

Ponadto orzeczenie dotyczące alimentów może zostać zmienione po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego, jeżeli zmienią się okoliczności – sytuacja uprawnionego lub sytuacja zobowiązanego.