Szantaż emocjonalny

Istnieją takie relacje, w których stale odczuwamy pewien rodzaj dyskomfortu, w których trudno nam otwarcie zakomunikować swoje potrzeby, wyrazić uczucia czy przedstawić swój punkt widzenia. Możemy w nich dostrzegać własną uległość wobec innych, rezygnowanie z realizacji własnych pragnień czy planów. Za każdym razem, gdy podejmujemy próbę stanowczego wyrażenia zdania czy przeciwstawienia się, spotykamy się ze zręczną manipulacją, która powoduje, że ostatecznie poddajemy się i mamy poczucie bycia pokonanymi emocjonalnie.

Pojawia się w nas smutek, przygnębienie, bezsilna złość na siebie samych. Zazwyczaj oskarżamy siebie za niewystarczającą siłę psychiczną do postawienia na swoim lub własną bezradność, a w efekcie cierpimy psychicznie, ponieważ mamy poczucie, że nie jesteśmy ważni i że nie możemy w tej relacji być sobą.

Może jednak warto przyjrzeć się bardziej wnikliwie istocie tej relacji? Może to druga osoba – mąż, żona, rodzic, brat, siostra – zachowują się w taki sposób, który sprawia, że czujemy się jak w potrzasku: podporządkowujemy się, aby zasłużyć na aprobatę, uniknąć konfliktu czy odrzucenia emocjonalnego.

Czym jest szantaż emocjonalny?

Według amerykańskiej terapeutki Susan Forward taką potężną formą manipulacji jest szantaż emocjonalny. Polega on na tym, iż nasi bliscy grożą nam – bezpośrednio bądź pośrednio, że ukarzą nas, jeśli nie zrobimy tego, czego sobie życzą. U podłoża każdego szantażu tkwi jedna podstawowa groźba, którą można wyrazić na wiele sposobów, np. Jeśli nie będziesz zachowywał się tak, jak chcę, to będziesz cierpiał.

Szantaż emocjonalny uderza w nas osobiście, ponieważ posługująca się nim osoba wie, jak bardzo cenny dla nas jest związek z nią. Zna nasze słabości i najgłębsze sekrety. I nawet, jeśli bardzo jej na nas zależy, to kiedy obawia się, że nie postawi na swoim, wykorzystuje swoją wiedzę o nas, by sformułować groźby, które przynoszą jej to, czego oczekuje: naszą uległość. W efekcie szantażu koncentrujemy się na potrzebach drugiej strony i podporządkowujemy im własne. Ulegamy tym samym chwilowej iluzji bezpieczeństwa, jakie uzyskaliśmy, poddając się jej.

Jak działa szantażysta?

Szantażysta nie pozwala nam dostrzec, jak nami manipuluje, gdyż swoje groźby zazwyczaj wyraża spokojnie, a w dodatku mogą one przeplatać się w okazywaniem bliskości i czułości. Wtedy doświadczamy pewnego rodzaju dezorientacji, czujemy się wręcz zobowiązani do dawania mu tego, czego oczekuje, a szantażyście w takiej sytuacji łatwiej odwoływać się do naszego lęku, poczucia obowiązku i poczucia winy.

Rozpoznanie szantażu emocjonalnego

Rozpoznanie szantażu emocjonalnego nie jest łatwe, jednak konieczne do tego, aby zrozumieć, jak funkcjonujemy w tej relacji, a przede wszystkim jak zmienić swoje postępowania z emocjonalnym szantażystą i swoje samopoczucie.

Odpowiedz sobie na kilka pytań i sprawdź, czy masz do czynienia z emocjonalnym szantażystą.

Czy ważni ludzie w Twoim życiu:

• Grożą, że utrudnią Ci życie, jeśli nie zrobisz tego, czego chcą?
• Nieustannie grożą, że zerwą z Tobą, jeśli nie zrobisz tego, czego chcą?
• Mówią Ci lub sugerują, że będą zaniedbywać siebie, obowiązki, zrobią sobie krzywdę lub popadną w depresję, jeśli nie zrobisz tego, czego chcą?
• Zawsze chcą więcej, niezależnie od tego, ile im dajesz?
• Zazwyczaj zakładają, że im ustąpisz?
• Zazwyczaj ignorują czy deprecjonują Twoje uczucia i pragnienia?
• Wiele Ci obiecują, ale spełnienie tych obietnic uzależniają od Twojego zachowania i rzadko ich dotrzymują?
• Obsypują Cię wyrazami aprobaty, kiedy im ulegasz, a dezaprobaty, kiedy nie chcesz ulec?
• Posługują się pieniędzmi jako środkiem do postawienia na swoim?

Jeśli odpowiedziałeś twierdząco choćby na jedno z tych pytań, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że jesteś emocjonalnie szantażowany/a. Za funkcjonowanie w tego rodzaju relacji płacimy wysoką cenę: czujemy się wytrąceni z równowagi, zawstydzeni, gnębi nas poczucie winy. Tracimy wiarę we własną skuteczność, a nasze poczucie własnej wartości obniża się. Tracimy kontakt ze swoim wewnętrznym „ja” – kompasem, który pomaga nam określić, jakie powinno być nasze zachowanie i wyznawane przez nas wartości. Tracimy szacunek do samych siebie, a w ostateczności działamy przeciwko sobie. Dlatego niezwykle ważne jest poszukiwanie pomocy, rozmowa z kimś, kto z boku będzie potrafił przyjrzeć się mechanizmom działającym w relacji z szantażystą emocjonalnym i wskaże pierwsze małe kroki na drodze ku zmianie.