Oblicza szantażu emocjonalnego

Świat szantażu emocjonalnego jest niezwykle skomplikowany. Emocjonalny szantaż wkrada się w relacje powoli i niepostrzeżenie. Dopiero z upływem czasu normalne zachowania przekształcają się w takie, które zagrażają naszemu dobru i poczuciu własnej wartości. Niektórzy szantażyści emocjonalni wyrażają swoje oczekiwania czy groźby wprost, nie pozostawiając wątpliwości, co nas czeka w razie naszego nieposłuszeństwa. Inni wysyłają subtelne sygnały, które wywołują w nas poczucie dezorientacji i stwarzają wiele możliwości interpretacyjnych co do rzeczywistej intencji ich zachowań.

Według amerykańskiej terapeutki Susan Forward można wyróżnić cztery typy szantażystów, którzy w odmienny sposób będą przedstawiać swoje żądania i wywierać na nas presję.

PROKURATORZY

• Pragną związku, w którym to oni rządzą; dokładnie określają czego chcą i konsekwencje, jakie nas czekają, jeśli nie ustąpimy.
• Na każdy przejaw oporu z naszej strony reagują złością, agresją, wściekłością.
• Złość, którą czują, kiedy trafiają na sprzeciw, jest zawsze skierowana przeciwko nam, co wzbudza w nas lęk przed wyrządzeniem nam fizycznej krzywdy.
• Lekceważą i ignorują nasze prawa i potrzeby.
• Dążąc do osiągnięcia swojego celu, mogą grozić otwarcie, że zniszczą partnerowi życie, pozbawiając go zabezpieczenia materialnego, czy uniemożliwiając kontakty z dziećmi; posuwają się również do każdej innej groźby, jaka przyjdzie im do głowy i może okazać się skuteczna.
• Mogą przejawiać swój szantaż w milczeniu, okazując dezaprobatę niewerbalnie i obarczając nas całą odpowiedzialnością za swoje uczucia; zastawiając na nas pułapkę stresu i napięcia, którego będziemy chcieli się pozbyć jak najszybciej, aby doznać ulgi.
• Są obojętni wobec naszych uczuć i potrzeb, niezbyt krytyczni wobec samych siebie; wierzą w słuszność tego, co robią.

BICZOWNICY

• Działają z wyrafinowaniem, grożą ukaraniem samego siebie; podkreślają, co sobie zrobią, jeśli nie uda im się dopiąć swego.
• Są świadomi, że najskuteczniejszym sposobem manipulowania są groźby, że zmarnują swoje zdrowie lub szczęście, albo wyrządzą sobie inną krzywdę.
• Są osobami zależnymi od innych; mają tendencję do wikłania się w związki, w których obarczają bliskie osoby odpowiedzialnością za kształt własnego życia i za to, co im się przydarza.
• Wprowadzają w relacje atmosferę kryzysu – stosując szantaż, usprawiedliwiają swoje żądania, winiąc innych za wszystkie trudności (rzeczywiste bądź wyimaginowane).
• Obsadzają swoje ofiary w roli jednego dorosłego w związku, który ma ich uchronić przed całym złem tego świata i nimi samymi.
• Często kamuflują się, opisując siebie jako słabych i bezradnych.
• Niektórzy używają najbardziej przerażającej dla ofiary groźby związanej z odebraniem sobie życia, orientując się, że odnosi ona najlepszy skutek, gdyż wzbudza to u ofiary olbrzymi lęk i poczucie odpowiedzialności za życie szantażysty.

CIERPIĘTNICY

• Są niezwykle zaabsorbowani swoim samopoczuciem; wychodzą z założenia, że jeśli źle się czują, są nieszczęśliwi, czy też po prostu im się nie wiedzie, to my mamy im dać, to czego chcą, nawet jeśli nie mówią nam, co to jest.
• Nie straszą nas, że wyrządzą sobie krzywdę, ale wyraźnie dają nam do zrozumienia, że jeżeli nie zrobimy tego, czego od nas oczekują, to będą cierpieć i to z naszej winy; są utalentowanymi oskarżycielami.
• Milczący cierpiętnicy wycofują się, kiedy nie realizujemy ich pragnień, lecz nie mówią nam dlaczego; nieumiejętność czytania w ich myślach uważają za dowód, że nie dość nam na nich zależy.
• Nie krzyczą i nie robią scen, ale ich zachowania wobec nas są raniące, ale też wywołujące złość.
• Demonstrując słabość, odwołują się do naszych uczuć opiekuńczych, dzięki którym na swój sposób wywierają na nas wpływ.

KUSICIELE

• Roztaczają przed nami wizje szczęśliwego życia i siebie jako osób, które jako jedyne są w mocy tak pozytywnie wpłynąć na nasze życie.
• Dają do zrozumienia, że jeśli będziemy zachowywać się zgodnie z ich wolą, to czekają nas wspaniałe nagrody: spełnienie naszych pragnień, życie pełne miłości i bliskości, wyleczenie naszych ran z przeszłości, pieniądze i kariera; odczytują nasze potrzeby i trafiają w czułe miejsca.
• Kusiciele nigdy nie dają nic za darmo; poddają nas serii testów i żądań, które musimy spełnić, a gdy jesteśmy bliscy otrzymania nagrody – rozsypują się one w proch.
• Nasze pragnienia otrzymania tego, co zostało obiecane, może być tak silne, że wielokrotnie musi spotkać nas rozczarowanie, zanim zdamy sobie sprawę, że jesteśmy emocjonalnie szantażowani.