Bliski z myślami samobójczymi

W sytuacji, kiedy bliska osoba zwierza się, że ma myśli samobójcze, ważne jest udzielenie odpowiedniej pomocy i wsparcia, bez osądzania i zaprzeczania. Zachowanie spokoju i stworzenie bezpiecznej przestrzeni na wyrażenie trudnych emocji otworzy drogę do poszukania pomocy profesjonalisty, ustalenia planu bezpieczeństwa i doraźnych sposobów radzenia sobie w kryzysie.

Informacja dotycząca myśli samobójczych, którą bliski Tobie przekazuje, świadczy o tym, że tę osobę dotknął kryzys o tak dużym natężeniu, że nie potrafi ona znaleźć samodzielnie wyjścia z tej sytuacji. Co więcej – wydaje się, że jedynie śmierć jest dobrym rozwiązaniem, gdyż mogłaby uwolnić od bólu psychicznego. Występowanie takich myśli nie oznacza, że osoba podejmie próbę samobójczą. Często są one formą poszukiwania ulgi w obecnej sytuacji i dzięki chwilowemu wytchnieniu, którego dostarczają, dają czas na podjęcie działań pomocowych.

Jak rozmawiać o tendencjach samobójczych?

Myśli samobójcze są także jednoznacznym sygnałem, że należy o tym rozmawiać. Jeśli odczuwasz chęć pomocy, to zaproponuj rozmowę. Przygotuj się do niej – zarezerwuj sobie na nią czas, wybierz bezpieczną przestrzeń, w której nikt postronny nie będzie Wam przeszkadzał. Bądź cierpliwy. Niektóre osoby od razu się otworzą, a inne będą potrzebować więcej czasu, by opowiedzieć o swoich trudnościach, wyrazić to, co czują.

Przede wszystkim podziękuj za zaufanie i zadeklaruj wsparcie. Pamiętaj, że ważny jest Twój spokój i opanowanie. Emocje, takie jak złość, oburzenie, smutek czy niedowierzanie – zachowaj dla siebie. W trakcie rozmowy zadawaj bezpośrednie i konkretne pytania, nazywaj myśli samobójcze po imieniu. Używając języka swojego rozmówcy, sprawiasz, że poczuje się on rozumiany. Jednak, gdy czegoś nie rozumiesz lub coś będzie niejasne dla Ciebie – dopytuj, by mieć prawdziwy obraz sytuacji. Uważność i empatia będą najlepszymi przewodnikami w trakcie takiej rozmowy.

W pierwszej kolejności zapytaj ogólnie o samopoczucie i nastrój, a po usłyszeniu informacji o myślach samobójczych sprawdź, od kiedy i jak często się pojawiają. Czy bliska Ci osoba świadomie ich szuka, czy raczej mają one charakter natrętnych myśli? Warto ustalić, kiedy pojawiły się po raz pierwszy oraz w jakich sytuacjach pojawiają się obecnie. Dzięki szczerej rozmowie i komunikowaniu wprost pokazujesz, że to nie jest temat tabu. Mimo że jest trudny i poważny, to jednak od niego nie uciekasz. Dajesz wówczas poczucie współuczestniczenia w bólu tej osoby i osłabiasz jej poczucie osamotnienia.

Możesz także pytać o to, czy osoba podjęła wstępną decyzję, czy pozostaje jeszcze na etapie fantazji o samobójstwie. Następnie dowiedz się, czy podjęła już jakieś kroki, by zrealizować swoje zamiary – wybrała sposób, okoliczności, miejsce oraz czy w jakikolwiek sposób przygotowuje najbliższych na swój czyn. Do takich przygotowań należą:

• kończenie sporów,
• rozdawanie rzeczy,
• pisanie testamentu,
• rozdysponowanie swojego dobytku, zwierząt domowych (nawet w żartach),
• powierzanie opiece swoich bliskich,
• przygotowanie listów pożegnalnych.

Podjęcie takich kroków świadczy o tym, że osoba z tendencjami samobójczymi przechodzi z etapu myśli i fantazji samobójczych do etapu planów albo nawet przygotowań.

Warto również zadać pytanie, czy osoba ta wcześniej podejmowała próby samobójcze – jeśli tak, to kiedy i w jaki sposób. W sytuacji, kiedy występowały wcześniejsze próby samobójcze, okresem ryzyka ponowienia podobnych zachowań jest kolejne 4-6 tygodni.

Dobrze jest pytać o potrzeby osoby z myślami samobójczymi, gdyż ich zaspokajanie prowadzi do polepszenia jej samopoczucia. Określenie potrzeb tej osoby będzie dobrym drogowskazem, w którym kierunku należy iść przy ustalaniu planu działania.

Bardzo ważne jest zapewnienie, że kryzys można pokonać. Dobrze by było, aby taka rozmowa była bezpieczną przestrzenią dla tej osoby, by ona mogła wyrazić to, czego potrzebuje i jak obecnie się czuje – a Twoim zadaniem jest słuchanie bez zaprzeczania i osądzania, w życzliwości i empatii. Dlatego:

• Wystrzegaj się moralizowania, krytykowania i kazań.
• Ustal, w jaki sposób ta osoba chce, abyś jej pomagał/ła. A następnie sprawdź, czy możesz i chcesz udzielić takiej formy pomocy. Dobrze, aby była to decyzja podjęta świadomie – jeśli wiesz, że nie będziesz mógł/mogła sprostać jakiemuś oczekiwaniu, to tego nie obiecuj. Pomagając swoim kosztem, narażasz się na szybkie wypalenie i złość wobec osoby, którą wspierasz.
  O ile rozmowa w kryzysie, dzięki której osoba bliska rozproszy swoje negatywne myśli, będzie w zasięgu Twoich możliwości, to jednak każdorazowy przyjazd na wezwanie telefoniczne może się okazać zbyt dużym wyzwaniem.
• Wspólnie z osobą w kryzysie ustalcie indywidualne sposoby radzenia sobie. Pomocne będzie spisanie ich na kartce i noszenie tej listy przy sobie, by w razie potrzeby móc z niej skorzystać. Mogą to być proste komunikaty w punktach, np. telefon do zaufanej osoby, odwracanie uwagi, wyjście na trening czy ulubione zajęcia.
• Wystrzegaj się obietnic bez pokrycia, np. że dochowasz tajemnicy. Pozostawanie samemu lub tylko we dwójkę z tym trudnym doświadczeniem jest bardzo obciążające. Szukajcie razem wsparcia także u innych życzliwych osób – abyś Ty nie był/ła jedyną osobą, która wie o myślach samobójczych tej osoby.
• Pamiętaj, że komunikaty typu: głowa do góry, wszystko będzie dobrze, przestań narzekać, inni mają gorzej utrudniają nawiązanie porozumienia.
• Zaproponuj stworzenie planu bezpieczeństwa, czyli, jakie kroki – poza indywidualnymi sposobami radzenia sobie – osoba z myślami samobójczymi może podjąć. Możesz także pomóc w ustaleniu, który sygnał płynący z myśli i uczuć tej osoby będzie tym właściwym, aby zwrócić się o pomoc medyczną – poprosić o przyjazd karetki lub udać się na SOR.
• Zachęć osobę z myślami samobójczymi do zwrócenia się po pomoc do profesjonalisty – psychologa, pedagoga, psychoterapeuty czy interwenta kryzysowego. Jeśli bliski nie chce tego zrobić ze względu na swoje przekonania czy emocje, zaproponuj towarzyszenie w drodze na takie spotkanie.
• Pokazuj, że wbrew pozorom kryzys samobójczy dotyka wiele osób, ale w związku z tym są znane i opracowane sposoby pomocy osobom w takim trudnym położeniu.