Jak leczyć traumę i gdzie szukać pomocy

Doświadczenia traumatyczne wpływają nie tylko na funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego, ale także kumulują się w ciele, osłabiają je i przyczyniają się do rozwoju dolegliwości somatycznych. Stąd tak ważne jest przepracowanie traumy na terapii. Tylko, gdzie szukać pomocy i jaki specjalista może pomóc w redukcji objawów? Podpowiedź znajduje się w poniższym artykule.

Wpływ traum na życie człowieka

Trauma ma szeroki i zróżnicowany wpływ na życie człowieka. Może wpływać na zdrowie psychiczne, emocjonalne i fizyczne.

Zdrowie psychiczne

Osoby dotknięte traumą mogą cierpieć na różnorodne zaburzenia psychiczne, takie jak: PTSD, depresję, zaburzenia lękowe oraz zaburzenia snu. Symptomy PTSD mogą obejmować koszmary, flashbacki, unikanie miejsc i sytuacji przypominających o traumatycznym wydarzeniu oraz nadmierną czujność.

Zdrowie fizyczne

Trauma może prowadzić do problemów zdrowotnych, takich jak choroby serca, nadciśnienie, problemy z układem trawiennym oraz osłabienie układu immunologicznego. Chroniczny stres związany z traumą może mieć długotrwałe konsekwencje dla zdrowia fizycznego jednostki.

Relacje społeczne

Trauma może wpłynąć na zdolność jednostki do nawiązywania i utrzymywania zdrowych relacji. Osoby dotknięte traumą mogą doświadczać trudności z zaufaniem innym osobom, problemów z intymnością oraz izolacji społecznej.

Codzienne funkcjonowanie

Trauma może powodować trudności w pracy, nauce oraz innych aspektach życia codziennego. Problemy z koncentracją, pamięcią oraz motywacją są częstymi skutkami traumy.

Zrozumienie, jak trauma wpływa na mózg, to pierwszy krok w kierunku leczenia i odzyskiwania zdrowia

Terapia traumy – różne podejścia i metody leczenia

Leczenie traumy jest procesem wieloaspektowym, który może obejmować różne podejścia terapeutyczne. Każda z metod ma na celu pomóc pacjentom przetworzyć traumatyczne wspomnienia, zredukować objawy i poprawić jakość codziennego funkcjonowania. Poniżej niektóre z najczęściej stosowanych terapii traumy.

Terapia EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), czyli terapia odwrażliwiania za pomocą ruchu gałek ocznych

Terapia EMDR, opracowana przez Francine Shapiro, jest skuteczną metodą leczenia traumy, która polega na stymulacji bilateralnej (ruchy oczu, dźwięki lub dotyk), aby pomóc mózgowi przetworzyć i zintegrować traumatyczne wspomnienia. Terapia EMDR tradycyjnie opierała się na ruchach oczu (pacjent wodzi wzrokiem za ręką terapeuty), jednak z czasem zaczęto wykorzystywać inne formy naprzemiennej stymulacji, takie jak dźwięk i dotyk.

EMDR z użyciem dźwięku

Urządzenie

Wykorzystywane są specjalne słuchawki, które emitują naprzemienne dźwięki do lewego i prawego ucha.

Proces

1. Pacjent zakłada słuchawki, a terapeuta uruchamia dźwięki, które przemieszczają się z jednego ucha do drugiego.
2. Podczas sesji pacjent skupia się na wybranym traumatycznym wspomnieniu i jednocześnie słucha naprzemiennych dźwięków.
3. Celem jest wywołanie naprzemiennej stymulacji półkul mózgowych. To ma pomóc w przetwarzaniu i neutralizowaniu emocjonalnego ładunku wspomnienia.

Korzyści

1. Dźwięk jest nieinwazyjny i może być mniej męczący dla pacjenta niż ruchy gałek ocznych.
2. Może być stosowany w przypadkach, gdy pacjent ma trudności z koncentracją na ruchach gałek ocznych.

EMDR z użyciem dotyku

Urządzenie

Można używać specjalnych urządzeń do wibracji (takich jak „tactile pulsers”) lub po prostu dłoni terapeuty.

Proces

1. Terapeuta naprzemiennie dotyka dłoni pacjenta lub uruchamia urządzenie wibrujące, które wysyła naprzemienne wibracje do obu rąk.
2. Pacjent skupia się na traumatycznym wspomnieniu podczas naprzemiennej stymulacji dotykowej.
3. Naprzemienne wibracje lub dotykanie pomaga w synchronizacji półkul mózgowych i przetwarzaniu emocjonalnych treści.

Korzyści

1. Dotyk może być bardziej relaksujący i wprowadza mniejszy dyskomfort u niektórych pacjentów.
2. Może być stosowany w przypadku pacjentów z problemami ze słuchem lub trudnościami z koncentracją na ruchach gałek ocznych.

Przebieg sesji EMDR

Faza przygotowawcza

1. Terapeuta wprowadza pacjenta w metodykę EMDR i wyjaśnia proces.
2. Pacjent wybiera wspomnienie do przetwarzania.
3. Terapeuta pomaga pacjentowi w ustaleniu bezpiecznego miejsca lub pozytywnej myśli jako formy wsparcia emocjonalnego podczas sesji.

Faza oceny

1. Pacjent opisuje traumatyczne wspomnienie oraz związane z nim myśli, emocje i doznania cielesne.
2. Terapeuta ocenia intensywność negatywnych emocji i pomaga pacjentowi w identyfikacji pozytywnego przekonania, które zastąpi negatywne myśli.

Faza desensytyzacji

1. Pacjent skupia się na wspomnieniu, jednocześnie poddając się naprzemiennej stymulacji (dźwięk, dotyk, ruchy gałek ocznych).
2. Terapeuta monitoruje reakcje pacjenta i dostosowuje intensywność stymulacji.
3. Proces jest powtarzany, aż wspomnienie stanie się mniej obciążające emocjonalnie.

Faza instalacji

1. Pacjent koncentruje się na pozytywnym przekonaniu, które zastępuje negatywne myśli związane ze wspomnieniem.
2. Terapeuta kontynuuje naprzemienną stymulację, aby wzmocnić nowe, pozytywne przekonanie.

Faza skanowania ciała

1. Pacjent skanuje swoje ciało w poszukiwaniu pozostałych napięć lub negatywnych doznań.
2. Terapeuta pomaga w dalszym przetwarzaniu emocji, gdy jest to konieczne.

Faza zakończenia

1. Sesja kończy się, gdy pacjent czuje się stabilnie i bezpiecznie.
2. Terapeuta może zalecić techniki relaksacyjne lub inne metody radzenia sobie z emocjami między sesjami.

Skuteczność EMDR

Badania wykazują, że EMDR jest skuteczne w leczeniu PTSD, lęków, depresji i innych zaburzeń emocjonalnych. Alternatywne metody stymulacji (dźwięk i dotyk) są uznawane za równie efektywne jak tradycyjne ruchy gałek ocznych. Wybór metody zależy od indywidualnych potrzeb i preferencji pacjenta oraz doświadczenia terapeuty.

Terapia EMDR, niezależnie od używanej formy stymulacji, ma na celu pomóc pacjentom w przetwarzaniu traumatycznych wspomnień w bezpieczny i skuteczny sposób. W efekcie prowadzi to do trwałych zmian w ich sposobie myślenia i odczuwania.

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

CBT jest jednym z najczęściej stosowanych podejść terapeutycznych w leczeniu traumy. Składa się z technik, które mają na celu zmianę negatywnych wzorców myślenia i zachowania po doświadczeniu traumy.

Techniki CBT

1. Ekspozycja – pacjent jest stymulowany do odkrywania wspomnień i bodźców związanych z traumą w kontrolowanym środowisku, aby zmniejszyć unikanie i lęk.
2. Praca nad przekonaniami – terapeuta pomaga pacjentowi zidentyfikować i zmienić negatywne przekonania oraz irracjonalne myśli.
3. Trening umiejętności radzenia sobie – pacjent uczy się strategii radzenia sobie ze stresem i emocjami, co może obejmować techniki relaksacyjne i zarządzanie czasem.

Terapia skoncentrowana na traumie (TF-CBT) łączy elementy CBT z terapią rodzin i społeczności, koncentrując się na leczeniu dzieci i młodzieży dotkniętych traumą.

Elementy TF-CBT

1. Psychoedukacja – edukowanie pacjenta i jego rodziny na temat traumy i jej skutków.
2. Techniki relaksacyjne – uczenie technik radzenia sobie ze stresem.
3. Ekspozycja narracyjna – pomoc dziecku w tworzeniu narracji o traumatycznym wydarzeniu, aby zintegrować wspomnienia.

Terapia Somatic Experiencing – leczenie przez ciało

Terapie eksperymentalne, takie jak terapia somatyczna i terapia oparta na sztuce, koncentrują się na ciele i zmysłach jako narzędziach do przetwarzania traumy.

1. Terapia somatyczna – skupia się na doświadczaniu i przetwarzaniu emocji poprzez ciało. Techniki obejmują oddech, ruch oraz pracę z napięciem i relaksacją mięśni.
2. Terapia sztuką – pacjenci wyrażają swoje uczucia i doświadczenia poprzez sztukę, co pomaga im przetwarzać trudne emocje i wspomnienia.

Terapia psychodynamiczna

Terapia psychodynamiczna koncentruje się na zrozumieniu wpływu nieświadomych procesów na obecne zachowanie i emocje. Pacjent eksploruje przeszłe doświadczenia i ich wpływ na powstawanie aktualnych problemów i trudności.

Techniki

1. Analiza przeszłości – pacjent analizuje swoje dzieciństwo i wcześniejsze doświadczenia, aby zrozumieć ich wpływ na obecne funkcjonowanie.
2. Przeniesienie – relacja pacjent-terapeuta jest pomocna w odkrywaniu i przetwarzaniu emocji i dynamiki relacji z przeszłości.

Jaki specjalista może pomóc?

Psychotraumatolog

To specjalista psycholog w dziedzinie traumy, który zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem urazów psychicznych oraz zaburzeń, jakie wynikają z traumatycznych doświadczeń. Jego praca koncentruje się na pomocy osobom, które doświadczyły silnych, negatywnych wydarzeń, co w konsekwencji wpływa na ich zdrowie psychiczne i codzienne funkcjonowanie.

Specjalista terapii EMDR

Powinien być to psycholog i/lub psychoterapeuta, który ukończył szkolenie akredytowane najlepiej przez Polskie Towarzystwo Terapii EMDR.

Psychoterapeuta

Najczęściej pracuje w nurcie poznawczo-behawioralnym (CBT) lub psychodynamicznym.

Lekarz psychiatra

Lekarz psychiatra jest specjalistą, który może diagnozować zaburzenia psychiczne związane z traumą, takie jak np. zespół stresu pourazowego (PTSD), depresja, zaburzenia lękowe. Lekarz stosuje farmakoterapię. Jej głównymi celami są:

1. redukcja objawów – odpowiednie leki mogą pomóc zmniejszyć objawy lęku i depresji oraz poprawić jakość snu, co ułatwia pacjentom udział w terapii psychologicznej,
2. stabilizacja nastroju – leki mogą pomóc w stabilizacji emocji, co jest szczególnie ważne w przypadkach silnych, niestabilnych reakcji emocjonalnych na traumę.

Pamiętaj! Masz prawo zapytać o doświadczenie i kompetencje do pracy z traumą wybranego specjalistę.

Miejsca, w których mogą znaleźć pomoc osoby po traumach

• Ośrodki Interwencji Kryzysowej
• Centra Zdrowia Psychicznego
• Poradnie Zdrowia Psychicznego
• Prywatne ośrodki pomocy

Skorzystaj z naszej bazy bezpłatnych ośrodków pomocowych i znajdź placówkę w swojej okolicy.

Bibliografia

1. Briere, J.N., Scott C. (2020). Podstawy terapii traumy. Kraków: Wydawnictwo UJ
2. Shapiro F. (2017). Zostawić przeszłość w przeszłości. PTT EMDR
3. Van Der Kolk, B. (2023). Strach ucieleśniony. Mózg, umysł i ciało w terapii traumy. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca