Ciało w emocjach

W artykule przyjrzymy się, jak emocje oddziałują na ciało, jakie są skutki długotrwałego stresu, nieumiejętności wyrażania emocji oraz jak nierozwiązane problemy emocjonalne mogą wpływać na zdrowie fizyczne. 

 

 

Emocje są nieodłącznym elementem naszego życia – wpływają na to, jak myślimy, jak się zachowujemy i jak odbieramy świat. Choć emocje często wydają się być czysto „psychiczne”, ich efekty są odczuwalne również fizycznie. Stres, strach, radość czy smutek wywołują konkretne reakcje fizjologiczne, które wpływają na nasze zdrowie i samopoczucie. W artykule przyjrzymy się, jak emocje oddziałują na ciało, jakie są skutki długotrwałego stresu oraz jak nierozwiązane problemy emocjonalne mogą wpływać na zdrowie fizyczne. Podstawą do analizowania będzie książka Gabora Maté „Kiedy ciało mówi nie” oraz wyniki badań naukowych, które potwierdzają wpływ emocji na zdrowie fizyczne. 

 

Emocje i ich wpływ na ciało 

Gdy przeżywamy emocje, nasz układ nerwowy reaguje automatycznie i natychmiastowo. Emocje powodują, że nasze ciało mobilizuje różne układy – od hormonalnego po odpornościowy. Przykładowo, gdy jesteśmy przestraszeni, nasze serce przyspiesza, a mięśnie napinają się, przygotowując nas do reakcji „walcz lub uciekaj” (ang. fight or flight). Badania pokazują, że emocje wpływają na ciało na wiele sposobów:

• Strach: W badaniach przeprowadzonych przez José Manuela García-Santosa i zespół (2018), udowodniono, że strach i stres wpływają na wzrost tętna i napięcie mięśni, szczególnie w sytuacjach nagłych zagrożeń. 

• Radość: Badania Lisy Feldman Barrett (2017) nad emocjami pokazały, że pozytywne emocje aktywują wydzielanie dopaminy i endorfin – hormonów, które odpowiadają za dobre samopoczucie i redukcję stresu.  

 

Wpływ długotrwałego stresu na organizm

Stres jest naturalną reakcją organizmu na zagrożenie, jednak gdy jest przewlekły, może powodować długotrwałe zmiany w ciele. Badania wykazały, że chroniczny stres wpływa na funkcjonowanie wielu narządów i układów w organizmie. Nasze ciała nie są przystosowane do poradzenia sobie z nieustannym wydzielaniem kortyzolu, czyli hormonu stresu, co może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych.  

W klasycznym badaniu przeprowadzonym przez Holmesa i Rahe’a (1967), które stworzyło tzw. Skalę Wydarzeń Życiowych pokazano, że długotrwały stres, szczególnie związany z traumatycznymi wydarzeniami, zwiększa ryzyko rozwoju chorób fizycznych, m.in. serca i układu odpornościowego. Podobne wyniki uzyskali Glaser i Kiecolt-Glaser (2005) w badaniach nad wpływem stresu na układ odpornościowy. Długotrwały stres zmniejsza liczbę komórek odpornościowych, a tym samym zwiększa podatność na infekcje i choroby. 

 

Teoria psychosomatyki Gabora Maté 

W książce „Kiedy ciało mówi nie” Gabor Maté opisuje, jak emocje wpływają na ciało i zdrowie. Według autora, nieprzepracowane emocje i stres mogą prowadzić do wielu chorób, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Maté przedstawia różne przykłady, które ilustrują tę zależność. Wymienię kilka kluczowych: 

1. Stres a choroby autoimmunologiczne. Maté opisuje, jak chroniczny stres może stać się przyczyną chorób autoimmunologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane czy reumatoidalne zapalenie stawów. Wówczas układ odpornościowy, zamiast bronić organizm przed patogenami, atakuje zdrowe tkanki. Stres wywołany emocjami, takimi jak lęk, złość czy poczucie bezsilności, może zaburzać równowagę w organizmie. A to powoduje stany zapalne i osłabienie układu odpornościowego. 
2. Zablokowane emocje a choroby serca. Maté podkreśla, że tłumienie emocji, zwłaszcza tych związanych ze stresem i trudnymi przeżyciami, może być powiązane z chorobami serca. Osoby, które nie potrafią wyrażać swoich emocji, mogą być bardziej narażone na zawały serca, nadciśnienie i inne problemy kardiologiczne. Emocje, takie jak gniew, agresja czy niezdolność do relaksu, mogą negatywnie wpływać na ciśnienie krwi, zwiększając ryzyko chorób układu krążenia. 
3. Chroniczny ból a emocje. Autor wskazuje również, że chroniczny ból, np. pleców, głowy czy stawów, może mieć swoje źródło w tłumionych emocjach. Widać to szczególnie w przypadku osób, które nie potrafią radzić sobie z negatywnymi uczuciami lub przeżywają silny stres. Kiedy ciało nie może się uwolnić od tych emocji w zdrowy sposób, manifestuje je w postaci przewlekłego bólu. Maté zauważa, że leczenie fizyczne w takich przypadkach jest często mniej skuteczne, dopóki nie zostaną uznane i przetworzone emocje pacjenta. 
4. Nowotwory a tłumione emocje. Kolejnym przykładem jest wpływ emocji na rozwój nowotworów. Maté wskazuje, że tłumienie negatywnych emocji, brak wyrażania siebie, a także chroniczny stres mogą przyczyniać się do rozwoju raka. Osoby, które przez długie lata ignorują swoje potrzeby emocjonalne lub żyją w stałym napięciu, są narażone na większe ryzyko chorób nowotworowych. Maté zauważa, że niektóre nowotwory, takie jak rak piersi, częściej występują u osób, które mają trudności z wyrażaniem emocji, szczególnie związanych z żalem i smutkiem. 
5. Zaburzenia trawienne. W książce Gabor Maté zwraca uwagę na związki między emocjami a układem pokarmowym. Problemy typu: wrzody żołądka, zespół jelita drażliwego czy choroby zapalne jelit mogą być wynikiem długotrwałego stresu i blokad emocjonalnych. W sytuacjach silnego stresu ciało reaguje poprzez zmiany w produkcji kwasu żołądkowego i innych substancji, co może powodować problemy trawienne. Osoby, które nie radzą sobie ze stresem, mogą również doświadczać zaburzeń apetytu, co dodatkowo wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego. 

Gabor Maté w swojej książce przedstawia złożoną interakcję między emocjami a zdrowiem fizycznym. Pokazuje, jak ważne jest dbanie o swoje emocje i nauczenie się umiejętności ich wyrażania, aby uniknąć poważnych problemów zdrowotnych. 

 

Długotrwałe skutki tłumienia emocji

Tłumienie emocji takich jak smutek, gniew czy lęk, może prowadzić do problemów zdrowotnych. Badania pokazują, że gdy nie pozwalamy sobie na pełne wyrażenie emocji, pozostają one w ciele i oddziałują na nie bardzo negatywnie. James Pennebaker (1997) w badaniach dotyczących ujawniania emocji (ang. emotional disclosure) pokazuje, że osoby, które tłumią emocje, częściej doświadczają problemów zdrowotnych. Pennebaker dowiódł, że regularne wyrażanie emocji, np. poprzez zapisywanie ich w dzienniku, może obniżyć poziom stresu i pozytywnie wpłynąć na nasze zdrowie. 

Różne emocje mogą wpływać na różne części naszego ciała. Oto kilka przykładów: 

• Strach: Wywołuje reakcję „walcz lub uciekaj” i wpływa na pobudzenie układu nerwowego. Powoduje przyspieszenie tętna oraz napięcie mięśni.  
• Smutek: Może wpływać na układ oddechowy i obniżać poziom wewnętrznej energii. Smutek często jest odczuwany jako ciężar przytłaczający klatkę piersiową. 
• Radość: Przyczynia się do wydzielania endorfin i dopaminy, co pozytywnie wpływa na samopoczucie, zdrowie serca i odpręża mięśnie.  
• Złość: Wywołuje napięcie mięśni i podnosi ciśnienie krwi. Naukowcy z University of Michigan udowodnili, że osoby, które często przeżywają złość, są bardziej narażone na nadciśnienie.
   

 

 

Bibliografia:

• Maté, G. (2024). Kiedy ciało mówi nie. Koszty ukrytego stresu. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca. 

Badania: 

• How Emotions Are Made: The Secret Life of the Brain. Lisa Feldman Barrett z 2017 (Barrett przedstawia swoją teorię emocji, wyjaśniając, jak emocje są konstrukcją mózgu, które powstają na podstawie doświadczeń i przewidywań, a także jak pozytywne emocje, takie jak radość, mogą aktywować systemy nagrody w mózgu, w tym wydzielanie dopaminy i endorfin, co przyczynia się do poprawy samopoczucia i redukcji stresu.)  
• Psychosocial factors in the development of fibromyalgia: A review. José Manuel García-Santos i jego zespół 2018 (To badanie koncentruje się na psychospołecznych czynnikach wpływających na rozwój fibromialgii, zwracając szczególną uwagę na rolę stresu, emocji i interakcji społecznych w rozwoju tego schorzenia.)  
• Stress-induced immune suppression: Implications for health. Janice K. Glaser i Ronald E. Kiecolt-Glaser w 2005 r. (W tym badaniu Glaser i Kiecolt-Glaser badali, jak stres wpływa na układ odpornościowy, zwracając szczególną uwagę na to, w jaki sposób chroniczny stres może osłabiać barierę immunologiczną organizmu, zwiększając podatność na choroby.)
• The Social Readjustment Rating Scale. Thomasa H. Holmesa i Richarda H. Rahe’a w 1967 (W badaniu tym, Holmes i Rahe opracowali skalę służącą do oceny stresu, który może być wynikiem różnych wydarzeń życiowych. Skala ta klasyfikuje różne wydarzenia, takie jak śmierć bliskiej osoby, rozwód czy utrata pracy, i przypisuje im określoną liczbę punktów, które mają odzwierciedlać ich wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne.) 
• Writing about emotional experiences as a therapeutic proces. James Pennebaker z 1997 r. (W tym badaniu Pennebaker badał, jak pisanie o emocjonalnych doświadczeniach może wpływać na zdrowie psychiczne i fizyczne, sugerując, że ujawnianie emocji poprzez pisanie pomaga w przetwarzaniu trudnych przeżyć i może przyczynić się do poprawy samopoczucia oraz zdrowia.)