Atak paniki

Lęk – mimo że nieprzyjemny w odczuciu – jest emocją, która ma za zadanie nas chronić. Zdrowa dawka lęku powoduje, że jesteśmy ostrożniejsi. Problem powstaje wtedy, gdy doświadczamy ataków paniki, czyli nagłego obezwładniającego lęku. Fakt, że nie jesteśmy w stanie przewidzieć tych ataków, powoduje poczucie bezsilności i utraty kontroli.

Lęk jest emocją, którą odczuwają wszyscy i jest to normalna reakcja na sytuację, która jest postrzegana jako zagrażająca. Lęk pełni również funkcję adaptacyjną i jest niezbędny dla naszego dobrostanu oraz prawidłowego funkcjonowania. Na przykład, kiedy przystępujemy do egzaminu maturalnego lub mamy ważne wystąpienie przed publicznością, lęk przed niepowodzeniem czy porażką jest dla nas bodźcem do odpowiedniego przygotowania się. Jednak, gdy jest on zbyt nasilony, może nam przeszkadzać w codziennym funkcjonowaniu.

Czym charakteryzują się ataki paniki?

Osoba, która doświadcza ataku paniki ma poczucie nadciągającej katastrofy, może jej się nawet wydawać, że umiera. Odczuwa strach, czasami ogromne przerażenie, które zaczyna się nagle i towarzyszy mu wiele objawów: ból w klatce piersiowej, dreszcze, uczucie gorąca, dławienia się, duszności, szybkie lub nieregularne bicie serca, mrowienie lub drętwienie, nadmierne pocenie się, nudności, zawroty głowy i drżenie. Osoby te mogą mieć poczucie odrealnienia, oderwania się od rzeczywistości lub obawiać się, że odchodzą od zmysłów.

Atak paniki przeważnie rozpoczyna się nagle, gwałtownie, szybko osiąga maksymalne nasilenie. Zazwyczaj może trwać od kilku minut do około pół godziny.

Ataki paniki są dość powszechne, prawdopodobnie 30% osób dorosłych doświadczyło co najmniej jednego ataku paniki w swoim życiu. Częściej występują one u kobiet niż u mężczyzn. Zdarza się też, że pojawiają się jako izolowane doświadczenia u zdrowych osób dorosłych.

Ataki paniki mogą występować z różną częstotliwością: u niektórych osób od kilku epizodów w ciągu całego życia, a u innych kilka razy w ciągu tygodnia. Czasem napady lęku zdarzają się w nocy i wyrywają ze snu. Zwykle występują w fazie, gdy sen pacjenta jest najgłębszy, potęgując odczucie zbliżającej się tragedii, czasami niebezpieczeństwa i strach.

Nieleczone ataki paniki mogą mieć destrukcyjne skutki – od czysto medycznych po behawioralne, związane ze zmianą zachowania pod wpływem obaw, że ataki te wskazują na psychozę lub chorobę somatyczną.

Niektóre napady lęku są wyzwalane przez konkretne sytuacje, takie jak przechodzenie przez wiadukt, most, wizyta w miejscu zatłoczonym czy supermarkecie. Określa się je mianem napadów prowokowanych lub uwarunkowanych sytuacyjnie. Czasem ataki paniki pojawiają się spontanicznie, bez reakcji na określony bodziec (w zaburzeniu lękowym z atakami paniki). Są one określane jako niespodziewane lub nieprowokowane. Trzeci rodzaj to napady wrażliwe sytuacyjnie, do których może, ale nie musi dojść w określonej sytuacji. Czyli czasami w odpowiedzi na określony bodziec jak przebywanie w zatłoczonym miejscu osoba może doświadczyć napadu panicznego lęku.

Zaburzenia lękowe z atakami paniki

Patologiczne ataki paniki zazwyczaj pojawiają się po raz pierwszy w trzeciej dekadzie życia. Mogą one występować bez innych objawów (wówczas stanowią podstawę do diagnozy zaburzenia lękowego z atakami paniki) lub w połączeniu z innymi zaburzeniami, do których może należeć agorafobia, fobia społeczna, fobia swoista, PTSD, zaburzenia nastroju i zaburzenia psychotyczne.

Zaburzenie z atakami paniki jest częstym zaburzeniem lękowym, w których pacjent doświadcza niespodziewanych napadów paniki i obawy przed wystąpieniem kolejnego. Choć napady paniki są zwykle nieprowokowane, to wrażliwe sytuacyjnie napady panicznego lęku także się zdarzają. Pacjenci często obawiają się, że ataki te będą się pojawiać, dlatego rezygnują z niegdyś ulubionych zajęć czy starają się unikać miejsc, w których ataki te wystąpiły.

Co mogę zrobić, gdy doświadczam ataku paniki?

1. Pamiętaj! Atak paniki jest alarmem emocjonalnym, który ma nas chronić, a nie szkodzić.

Zwykle ataki paniki, choć nieprzyjemne w przeżywaniu, nie są groźne. Od strony biologicznej atak paniki to mechanizm, który uruchamia Twój organizm, zaprojektowany tak, by chronić Cię przed niebezpieczeństwem.

W sytuacji postrzeganej jako potencjalnie zagrażająca nasz mózg reaguje „walką” lub „ucieczką”. Wówczas pojawia się strach, zostaje uwolniona adrenalina, co powoduje automatyczną reakcję do podjęcia natychmiastowego działania (atak lub ucieczka). W przypadku ataków paniki uruchamia się reakcja „walcz lub uciekaj”, nawet jeśli nie jesteś w żadnym niebezpieczeństwie.

 

2. Ataki paniki zwykle rozpoczynają się zaraz po stresującym wydarzeniu życiowym, dlatego skup się na radzeniu sobie ze stresem, zamiast próbować powstrzymać atak paniki.

Strach, że napad dużego lęku Ci zaszkodzi powoduje tylko nasilenie ataków paniki. Twój mózg odczytuje to jako bycie w niebezpieczeństwie i aby Cię chronić, wywołuje dobrze znaną sobie reakcję, czyli atak paniki.

Powiedz – najlepiej na głos – że nie jesteś w niebezpieczeństwie. To tylko nieszkodliwy atak paniki, który sam minie, a Ty nie będziesz go powstrzymywać, skupisz się na oddychaniu (wdech do przepony, tak aby unosił się brzuch, a nie klatka piersiowa, następnie wydech – dłuższy niż wdech).

Pozwól, by atak paniki przeszedł przez Ciebie niczym fala morska i przeczekaj aż się zmyje, nie zmieniaj swojego zachowania, aby go uniknąć lub uciec – to najlepsze, co możesz zrobić. Z biegiem czasu Twój mózg nauczy się, że nie jesteś w niebezpieczeństwie, a ataki paniki będą występować rzadziej.

Głębokie, powolne ćwiczenia oddechowe (powolne oddychanie przeponowe), które ułatwiają regulowanie poziomu tlenu i dwutlenku węgla, pomogą Ci się uspokoić i wyciszyć. Warto je stosować regularnie – jako jeden ze sposobów na zmniejszenie nadmiernego niepokoju.

Gdy doświadczysz pierwszego ataku paniki, dobrze jest udać się do lekarza, aby upewnić się, że to nie są np. objawy chorób układu sercowo-naczyniowego. Gdy lekarz wykluczy jakąkolwiek fizyczną podstawę ataków paniki, wówczas warto poszukać przyczyn gdzie indziej. Unikniesz w ten sposób dodatkowych, niepotrzebnych badań lekarskich.

Pomocna terapia

W leczeniu ataków paniki i agorafobii skuteczna jest terapia poznawczo-behawioralna, w trakcie której pacjenci:

• zyskują wiedzę na temat ataków paniki oraz fizycznych objawów niepokoju i strachu, których doświadczają,
• uczą się rozpoznawać i zmieniać swoje krytyczne czy budzące lęk myśli i przekonania, które prowadzą do ataków paniki,
• dzięki różnego rodzaju technikom relaksacji uczą się zmniejszać napięcie fizyczne,
• w kontrolowanych sytuacjach niezagrażających pacjenci są wystawiani na doznania, których się obawiają i zazwyczaj ich unikają, aby przekonać się, że nie zagraża im niebezpieczeństwo. Wielokrotna ekspozycja na sytuacje czy myśli wywołujące lęk pomaga zredukować strach wywołany takimi bodźcami i uczy osobę, że te doświadczenia nie są dla niej niebezpieczne. Kiedy zmniejszy się strach przed fizycznymi doznaniami, zmniejszy się częstotliwość występowania ataków paniki w przyszłości.

Bibliografia:

Morrison, J., DSM-5 Made Easy. The Clinician’s Guide to Diagnosis, 2014.