Wpływ problemu alkoholowego i przemocy na funkcjonowanie rodziny

Osoby stosujące przemoc w rodzinie używają szeregu manipulacji i strategii obronnych, które mają zminimalizować ich odpowiedzialność za to, co robią i usprawiedliwić ich negatywne zachowanie wobec członków rodziny:

• bagatelizują rozmiar krzywd, które wyrządzili swoim najbliższym („Przecież nic takiego się nie stało”, „Przez przypadek tak niefortunnie spadła ze schodów”);
• przerzucają odpowiedzialność za swoje zachowanie na swoje ofiary („Uderzyłem, bo mnie sprowokowała”, „Gdyby ustąpiła, to do awantury by nie doszło”);
• przypisują swoim agresywnym zachowaniom pozytywne intencje („Uderzyłem żonę, bo chciałem jej przetłumaczyć, że powinna więcej czasu poświęcać rodzinie, a nie koleżankom”, „Chciałem tylko, aby zrozumiała, że ją kocham i nie pozwolę jej na wychodzenie na spotkania towarzyskie beze mnie”);
• przekonują, że przyczyna przemocy tkwi w nadużywaniu alkoholu („Gdybym był trzeźwy, nigdy bym się tak nie zachował”, „Nie wiem, co we mnie wstąpiło, to wszystko przez to, że za dużo wypiłem”).

Narastanie problemu alkoholowego i eskalacja zachowań przemocowych skłania niepijących członków rodziny do szukania sposobów pozwalających im przetrwać w sytuacji permanentnego stresu, braku poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji, niemożności zaspokojenia elementarnych potrzeb psychologicznych czy materialnych.

Skutki nadużywania alkoholu przez członka rodziny

Osoba pijąca z biegiem czasu coraz silniej koncentruje się na alkoholu, przestaje interesować się sprawami rodziny i wycofuje się z odpowiedzialnego pełnienia ról życiowych, niszcząc życie swoje i wpływając na destrukcję życia najbliższych.

Nadużywanie alkoholu przez członka rodziny destabilizuje funkcjonowanie całego systemu rodzinnego, powoduje poważne problemy, jest przyczyną cierpienia psychicznego dorosłych i dzieci.

Przejawia się to między innymi:

• rozpadem systemu więzi emocjonalnej pomiędzy członkami rodziny (ze względu na dominujący strach, niepokój, lęk, poczucie zagrożenia, smutek, złość, gniew, wstyd i upokorzenie);
• brakiem wsparcia, pomocy i zrozumienia wśród członków rodziny (ze względu na stałą obecność manipulacji i kłamstw, udawanie, zaniedbywanie emocjonalne i materialne);
• izolacją społeczną (członkowie rodziny dokładają wszelkich starań, żeby to, co się dzieje w domu z powodu nadużywania alkoholu lub uzależnienia, nie zostało ujawnione, żeby nikt obcy nie poznał „rodzinnej tajemnicy”);
• brakiem zaufania do innych ludzi – zarówno członków rodziny, jak i osób ze środowiska zewnętrznego.

Życie rodziny, w której ktoś jest uzależniony od alkoholu, jest związane ze stanem chronicznego napięcia i przeciążenia emocjonalnego. Przeżywanie strachu i lęku dotyczy nie tylko konkretnych i powtarzających się zagrożeń związanych z niekontrolowaną agresją ze strony osoby najbliższej, ale także z nieprzewidywalnością różnych zachowań osoby uzależnionej, co w znaczący sposób zaburza poczucie bezpieczeństwa.

Klimat emocjonalny rodziny alkoholowej nasycony jest także gniewem. Gniew jest pierwotnie zaadresowany do osoby uzależnionej, ale ponieważ wyrażanie go wobec niej jest z różnych powodów zablokowane, członkowie rodziny zazwyczaj obdarzają nim siebie nawzajem lub skierowują przeciw zewnętrznemu światu. W części przypadków niewyrażony gniew jest skierowany przeciw samemu sobie. Przejawia się to w negatywnym stosunku do siebie, w dręczeniu i deprecjonowaniu siebie.

Osoby żyjące w rodzinie alkoholowej odczuwają również dużo smutku, przygnębienia i rozpaczy. Spowodowane jest to doświadczaniem wielu strat emocjonalnych i poczuciem bezradności wobec rozpadu życia rodzinnego.

Częstym stanem emocjonalnym jest także wstyd, pojawiający się w wyniku potrzeby ukrycia tego, co dzieje się w domu. Wstyd skłania do czujnego obserwowania innych i samych siebie. Członkowie rodzin alkoholowych czują się napiętnowani, co wzbudza tendencję do unikania ludzi albo do sprawowania nieustannej kontroli nad sytuacjami, w których się znajdują.

U wielu osób, pod wpływem trudnych i uszkadzających wydarzeń rodzinnych, pojawia się przykry i złożony stan psychologiczny nazywany poczuciem krzywdy. Wiąże się on z przeżywaniem dotkliwego cierpienia, poczucia bezsilności i bezradności oraz poczucia niesprawiedliwości i burzenia porządku osobistego. Poczucie krzywdy może zapisać się w trwały sposób w psychice i wywierać negatywny wpływ na całe życie skrzywdzonej osoby. Przejawiać się to może w różnych zaburzeniach emocjonalnych lub w postaci stałego obciążenia emocjonalnego.