Program redukcji szkód w terapii uzależnienia od alkoholu

Program redukcji szkód

Redukcja szkód stanowi pomoc dla osób używających alkohol lub narkotyki, którzy nie potrafią lub nie chcą całkowicie zerwać z używaniem tych substancji. Pomaga zmniejszyć szkodliwe konsekwencje i zakłada, że abstynencja może stanowić najkorzystniejsze wyjście dla wielu osób, ale nie kładzie nacisku na abstynencję jako jedyny dozwolony cel i kryterium sukcesu terapii. Jako alternatywę proponuje serię niewielkich i stopniowych zmian w kierunku mniejszej szkodliwości używania substancji psychoaktywnych. Redukcja szkód nie kłóci się z abstynencją, a traktuje ją jako jeden z możliwych celów, jaki mogą wyznaczać sobie osoby uzależnione. 

Program redukcji szkód uwzględnia potencjał i gotowość klienta do zmiany, co stanowi punkt wyjścia do równorzędnej relacji. Zakłada on współpracę w obszarze: wyznaczania celów terapii i wyboru strategii leczenia. Zwykle nadrzędny cel (jakim jest sposób leczenia), wychodzi na jaw w trakcie terapii. Sojusz terapeutyczny buduje się od zrozumienia motywów, dla których klient zgłosił się po pomoc, poprzez wspólną eksplorację problemów klienta oraz tego, jaki na te problemy może mieć wpływ używanie substancji psychoaktywnych.

By każde leczenie odwykowe było skuteczne, musi się ono rozpocząć od odkrycia konkretnych powodów czy motywów, które sprawiły, że substancja stała się niezbędna, pomimo występowania negatywnych konsekwencji. Kiedy czynniki te zostaną rozpoznane, można zacząć stosować różne modele i strategie w celu rozwiązania problemu. Wielu klientów, u których używanie nadal spełnia pozytywną funkcję, zanim rozważy opcję abstynencji, muszą odpowiedzieć sobie na pytanie, “czy mogę kontrolować używanie?”. Odpowiedź zwykle pojawi się w efekcie bezpośredniej próby ze wsparciem terapeuty, której towarzyszyć będzie między innymi nauka kontrolowanego używania.

Ponieważ program redukcji szkód nie zakłada z góry wyznaczonych celów, można je stosować wobec wielu różnych użytkowników. W przypadku niektórych klientów praca jest na ogół łatwa i prosta, i może się na nią składać kilka wizyt, w efekcie których diagnoza i zalecenie doprowadza do głębokich i trwałych pozytywnych zmian w używaniu. Jednak w innych przypadkach terapia ma charakter skomplikowany, niepewny i trudny (zarówno dla klienta, jak i dla terapeuty). Dzieje się tak często w przypadku rozwiązywania problemowego używania, które pojawia się w złożonym kontekście psychologiczno – społecznym klienta. Tę rzeczywistość, której unikają modele oparte na całkowitej abstynencji, jest akceptowana przez terapię ukierunkowaną na redukcję szkód.

Etapy procesu redukcji szkód:

1. Badanie przyczyn zgłoszenia się klienta po pomoc.
2. Nawiązywanie sojuszu terapeutycznego i określenie zasad współpracy.
3. Obserwacja/samoobserwacja oraz analiza wzorca korzystania z substancji – określenie jaką rolę pełniła i pełni substancja w życiu pacjenta.
4. Obserwacja/samoobserwacja funkcjonowania pacjenta – historia życia pacjenta oraz tego jak funkcjonuje w związku z używaniem substancji.
   Kiedy klient pozna problematyczne zagadnienia dotyczące używania oraz inne kwestie będące źródłem jego problemów, można zacząć wyznaczać cele i uzgodnić plan leczenia. Wraz z terapeutą klient odkrywa, co jest wykonalne podczas wspólnej pracy w kierunku realizacji wyznaczonych celów, które to cele i strategię można zrewidować w miarę napotykania trudności. DO TEGO MOMENTU KLIENT NIE ZMIENIA NICZEGO W SPOSOBIE UŻYTKOWANIA SUBSTANCJI.
5. Wyznaczenie celów i uzgodnienie planu leczenia – opracowanie “idealnego planu używania” substancji. Plan może podlegać modyfikacjom tak, aby w trakcie terapii jego cele były coraz skuteczniej osiągalne.
6. Obserwacja/samoobserwacja funkcjonowania pacjenta w ramach wdrażanych zmian.
7. Poszerzenie terapii o szereg innych kwestii, np. związanych z lepszym poznawaniem siebie, nauką wsłuchiwania się we własne wnętrze i większego samo akceptowania oraz odkrywania skutecznych i zdrowszych sposobów radzenia sobie w i z trudnymi sytuacjami oraz skutecznych sposobów dbania o siebie.

Program redukcji szkód opiera się na filozofii, że każda zmiana w kierunku poprawy wzoru picia lub zażywania substancji psychoaktywnych, jest dobra i należy ją docenić. Program redukcji szkód pozwala przedłużyć życie i poprawić komfort funkcjonowania klienta i osób mu bliskich. Podejście to ma naukowo potwierdzoną skuteczność, a narodziło się w Stanach Zjednoczonych. Programy redukcji szkód są od lat z sukcesem realizowane w Wielkiej Brytanii i krajach niemieckojęzycznych.

Klientom, którzy nie byli w stanie nauczyć się kontrolowanego używania, dzięki programowi redukcji szkód i na podstawie własnych obserwacji, łatwiej będzie przekonać się, dlaczego w ich przypadku nie było to możliwe. A w konsekwencji może również przyczynić się do podjęcia przez nich decyzji o całkowitym zaprzestaniu używania substancji psychoaktywnych.

Program redukcji szkód bywa krokiem w stronę abstynencji. W trakcie terapii nierzadkim zjawiskiem jest zmiana motywacji z chęci ograniczania nadużywania substancji do utrzymywania całkowitej abstynencji. Dla części pacjentów ograniczanie może okazać się zbyt trudne, a abstynencja – wbrew pozorom – łatwiejsza do osiągnięcia.