Jak się leczy uzależnienie od alkoholu?

Gdy osoba z uzależnieniem zdecyduje się na leczenie z uzależnienia, ma do wyboru trzy formy leczenia refundowanego przez NFZ. Dostępne są także metody i terapie krótkoterminowe, psychoterapia leczenia uzależnień oraz grupy wsparcia, jakie oferuje Wspólnota AA. Warto pamiętać, że samodzielnie bardzo trudno jest wyjść z uzależnienia, dlatego warto skorzystać z profesjonalnej pomocy.  

 

 

Jak zrobić pierwszy krok?

Można zacząć od odtrucia organizmu na szpitalnym oddziale detoksykacyjnym, aby oczyścić organizm i wyeliminować fizyczne objawy uzależnienia. Detoks jest wręcz konieczny i niezbędny, gdy osoba z uzależnieniem doświadcza silnego zespołu odstawiennego. W pierwszych dniach po odstawieniu używki może wystąpić padaczka alkoholowa, majaczenie alkoholowe. Mogą pojawić się także psychozy, omamy wzrokowe i słuchowe. Jest to stan zagrażający zdrowiu i życiu, dlatego ważne, by taka osoba otrzymała profesjonalną pomoc medyczną, najlepiej w szpitalu. Czas leczenia w oddziale leczenia alkoholowych zespołów abstynencyjnych trwa około 10 dni. 

 

Na czym polega psychoterapia uzależnień?  

Prowadzona jest przez psychologów, certyfikowanych specjalistów psychoterapii uzależnień, czasami we współpracy z lekarzem psychiatrą. Zdarza się, że psychoterapię uzupełnia się o środki farmakologiczne, np. zmniejszające głód alkoholowy. 

Podstawowym celem psychoterapii jest zachowanie trwałej abstynencji, poprawa zdrowia psychicznego i fizycznego oraz nabycie umiejętności potrzebnych do rozwiązywania problemów emocjonalnych i społecznych. Cały cykl psychoterapii uzależnienia trwa około dwa lata. 

W Polsce są dostępne trzy formy leczenia refundowanego przez NFZ:  

• Leczenie ambulatoryjne w poradni leczenia uzależnień, które obejmuje spotkania indywidualne i grupowe. Zazwyczaj są to 2-3 spotkania w tygodniu. Warto wiedzieć, że poradnie leczenia uzależnień oferują pomoc dla osób z uzależnieniem oraz ich bliskich. Takie ośrodki znajdują się w każdym większym mieście.  
• Leczenie szpitalne na oddziale dziennym, które trwa od sześciu do ośmiu tygodni. Osoby z uzależnieniem dzień spędzają na zajęciach, a na noc wracają do domu.  
• Leczenie całodobowe na tzw. oddziale zamkniętym, podczas którego pacjent przebywa w szpitalu cały okres leczenia.  

Warto wybrać formę dopasowaną do stopnia nasilenia problemu alkoholowego. Oddział szpitalny jest najlepszym wyjściem dla osób z pełnoobjawowym uzależnieniem, którym pomoże odcięcie się od pijącego środowiska i stresów dnia codziennego, aby móc skupić się wyłącznie na terapii.  Proces leczenia uzależnień łączy terapię z psychoedukacją i treningami umiejętności psychospołecznych (np. treningiem asertywności, radzenia sobie ze stresem, relaksacją).  

 

Etapy leczenia uzależnienia 

Przed podjęciem terapii zawsze przeprowadza się diagnozę uzależnienia, którą wykonuje specjalista psychoterapii uzależnień lub lekarz psychiatra. Pierwszy etap leczenia polega na uświadomieniu sobie konsekwencji choroby, jaką jest uzależnienie i poznaniu mechanizmów jej działania. Kolejny etap to nauka nowych schematów postępowania i postaw oraz kontrolowania sytuacji, myśli i zachowań, które mogą spowodować powrót do używania alkoholu.  

Ważne, aby wiedzieć, z którymi uczuciami pacjent sobie nie radzi i które wywołują w nim napięcie prowadzące do pragnienia napicia się. Dużą rolę odgrywa akceptacja uzależnienia jako czegoś, co będzie towarzyszyć pacjentowi do końca życia. Ważne jest także wsparcie uzyskane podczas terapii indywidualnej, jak i grupowej. Duże znaczenie w przebiegu leczenia ma przepracowanie emocji i zrozumienie, że nie chodzi o to, by nie używać substancji uzależniającej, bo takie są oczekiwania otoczenia, np. rodzina tego oczekuje. Ważne, aby pacjent w trakcie terapii poczuł, że sam doszedł do podjęcia decyzji o leczeniu. Poczuł, że jest wolnym człowiekiem, który rezygnuje z alkoholu, bo ten nie przynosi korzyści, a wręcz szkodzi. Osoba z uzależnieniem podczas psychoterapii uzyskuje duże wsparcie. Orientuje się, że nie jest sama ze swoimi problemami, że są także inni ludzie, którzy mają podobne trudności. Wówczas może skorzystać z doświadczeń innych, uzyskać niezbędną wiedzę, uczyć się zdrowych sposobów wyrażania emocji, zaspokajania potrzeb, konstruktywnej komunikacji, budowania relacji, rozwijania swoich zainteresowań, korzystania z aktywności fizycznej oraz dbania o odpoczynek. 

Często w psychoterapii uzależnień bazuje się na terapii poznawczo-behawioralnej. Coraz bardziej popularne są też podejścia terapii krótkoterminowej skoncentrowanej na rozwiązaniach i Dialogu Motywującym w leczeniu uzależnień.  

 

Metody terapii stosowane w leczeniu uzależnień 

• Terapia Krótkoterminowa Skoncentrowana na Rozwiązaniu 

Ta forma terapii wykorzystuje motywację pacjentów do wprowadzenia pozytywnych zmian i szeroko rozumiane zasoby pacjenta, np. jego mocne strony. W terapii krótkoterminowej koncentruje się uwagę na kolejnych pozytywnych zmianach osiąganych przez pacjenta. Praca psychoterapeutyczna w tym podejściu wzmacnia pacjentów, zachęca do postępów, służy wypracowywaniu konkretnych zdrowszych sposobów funkcjonowania i narzędzi do poradzenia sobie z kryzysami. Często pozytywne zmiany są widoczne już po pierwszej sesji.  

• Dialog Motywujący  

Dialog Motywujący to metoda pracy, która służy wzmacnianiu motywacji do zmiany zachowania. Terapeuta w pracy z pacjentem odzwierciedla jego emocje, potrzeby i wartości, wzmacnia myśli i intencje – które wpływają na budowanie kompetencji do zmiany myślenia, funkcjonowania bez sięgania po substancje uzależniające.  

• Model leczenia typu Minnesota 

Założenia tego modelu są oparte na zapewnieniu opieki, nie – wyzdrowienia, zindywidualizowanym podejściu do leczenia oraz z aktywnym udziałem rodziny pacjenta. Model leczenia polega na połączeniu doświadczeń profesjonalistów oraz osób z uzależnieniem, które już jakiś czas zdrowieją przy pomocy Wspólnoty Anonimowych Alkoholików. Ważne jest także edukowanie osób bliskich osób z uzależnieniem, by poznały mechanizmy choroby i konstruktywne sposoby wspierania w zdrowieniu.  

 

Jeśli nie terapia, to co?

W ostatnich latach powstały też inne programy leczenia uzależnienia, których głównym celem nie jest całkowita abstynencja. Zdarza się bowiem, że pacjent nie jest gotowy na całkowitą abstynencję, wzbudza ona zbyt duży opór. Programy ograniczania picia są pośrednim wyjściem z sytuacji, ale często okazuje się, że kolejnym krokiem jest podjęcie decyzji o abstynencji.  

• Program ograniczania picia 

Program ograniczania picia jest potocznie nazywany „piciem kontrolowanym”. Kto może z niego skorzystać? Głównie osoby pijące alkohol ryzykownie lub szkodliwie, czyli takie, które jeszcze nie są uzależnione. A jeśli pojawiają się w tym programie osoby z uzależnieniem od alkoholu, to szczególnie: bez przeciwwskazań zdrowotnych dla używania alkoholu, nieakceptujące trwałej abstynencji jako celu terapii, w początkowej fazie uzależnienia, z mniejszym nasileniem objawów uzależnienia, doświadczające mniejszej liczby problemów związanych z piciem, lepiej funkcjonujące społecznie, młodsze. 

Przeciwwskazaniem do udziału w programie ograniczania picia jest: ciąża, wszelkie zaburzenia funkcji wątroby, np. marskość, zapalenie wątroby, podwyższone stężenie enzymów wątrobowych w surowicy, choroby metaboliczne, np. cukrzyca, choroby układu pokarmowego, np. choroba wrzodowa, zapalenie trzustki. Także choroby układu krążenia, m.in. nieustabilizowane nadciśnienie tętnicze, stan po zawale serca i inne uszkodzenia mięśnia serca, choroby neurologiczne, np. padaczka, stan po udarze mózgu, niedokrwistość, zaburzenia psychiczne, m.in. niedawno przebyte majaczenia alkoholowe lub abstynencyjne napady drgawkowe, inna przewlekła psychoza alkoholowa, znaczące zaburzenia funkcji poznawczych, w tym otępienie, psychozy nieorganiczne, np. schizofrenia, zaburzenia afektywne. Bez spełnienia tych warunków przez pacjenta, terapeuta nie powinien się podjąć pracy z uzależnieniem.  

• Program redukcji szkód  

Jest to program, który powstał z myślą o osobach z uzależnieniem od narkotyków. Jego celem jest ograniczenie szkód zdrowotnych psychologicznych i społecznych, wynikających z używania narkotyków, nadużywania alkoholu oraz poprawa zdrowia i funkcjonowania psychospołecznego pacjentów. Głównym celem programów redukcji szkód nie jest abstynencja i nie jest to warunek konieczny uczestnictwa w programie. Jest on przeznaczony dla pacjentów głęboko uzależnionych, którzy mają duże trudności z utrzymaniem abstynencji, pomimo wielokrotnego uczestnictwa w programach terapii uzależnień. 

 

Wspólnoty samopomocowe 

Dobrym uzupełnieniem do psychoterapii są wspólnoty samopomocowe, które oferują wsparcie grupowe – mitingi AA. Na te spotkania może przyjść każdy, są one anonimowe i bezpłatne. Jednak nie wszystkie osoby z uzależnieniem decydują się na uczestniczenie w takich grupach. Niektórych zniechęcają narzucone zasady, paradygmat bezsilności wobec alkoholu i przyjęcie tożsamości alkoholika lub bardzo trudne osobiste historie uczestników. Natomiast część osób, które podjęły decyzję o zdrowieniu z uzależnienia, przyciąga przyjazna atmosfera tych spotkań. Inną motywacją do regularnego korzystania z takiej formy wsparcia jest nie tyle strach przed złamaniem abstynencji, ile chęć pomagania osobom, które dopiero wkraczają na drogę trzeźwości.  

 

Warto wiedzieć, że…

Samodzielnie bardzo trudno jest wyjść z uzależnienia, dlatego warto skorzystać z profesjonalnej pomocy. Natomiast, jeśli twoja bliska osoba ma problem z alkoholem, a nie chce pójść na terapię, można przeprowadzić interwencję rodzinną z postawieniem ultimatum. Może to być na przykład warunek – jeśli osoba z uzależnieniem nie zgłosi się sama na leczenie, to osoby z najbliższego otoczenia skierują się do gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych i złożą wniosek o sądowe zobowiązanie do leczenia odwykowego. Interwencja rodzinna jest jedną z najlepszych metod motywowania do skorzystania z terapii uzależnień. 

 

 

Bibliografia:  

Woronowicz, B. (2001). Bez tajemnic: o uzależnieniach i ich leczeniu. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii. 

Czaja-Michaud, A. (2023). Mówię STOP Twojemu uzależnieniu. Warszawa.