Czym jest zjawisko przemocy?

Za przemoc uznajemy wszelkie działanie, które jest nadużyciem różnego rodzaju siły wobec innej osoby czy osób i polega na przekroczeniu granic drugiej strony. Ważne są dodatkowe kryteria, które pozwolą nam odróżnić przemoc od konfliktu.

Podstawowym wyznacznikiem jest nierównowaga sił w relacji. Czyli np. rodzic wobec dziecka z racji zależności i pełnionej roli rodzicielskiej zawsze będzie miał przewagę siły. Jedna strona jest słabsza od drugiej i niekoniecznie chodzi o siłę fizyczną, czasem osoba stosująca przemoc dysponuje większą siłą psychiczną, lub przeważa ekonomicznie w danej relacji. W konflikcie natomiast zachowana jest względna równowaga sił, gdyż obie strony dysponują podobnym zasobem siły, a żadna nie ma znaczącej przewagi.

Kolejnym wskaźnikiem przemocy jest intencjonalność podejmowanych działań – jeśli uderzam kogoś przypadkiem, otwierając drzwi, będzie to inna sytuacja od tej, w której ranię drugą osobę, atakując ją celowo. Osią działań przemocowych jest kontrola i podporządkowanie drugiej strony. Zatem nie każde zachowanie agresywne będzie także przemocą, gdyż niekoniecznie było elementem planu kontroli i zniewolenia drugiej strony, a jedynie np. przejawem gniewu.

Umiejscowienie władzy i kontroli w danej relacji pokazuje, która strona mogłaby stosować przemoc. Będzie ona jednak miała miejsce, dopiero gdy spowoduje cierpienie i ból, naruszając podstawowe prawa człowieka np. prawo do godności, nietykalności cielesnej, szacunku oraz dotykając jego dobra osobiste. Jej skutkiem jest cierpienie i ból, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Ujmując w ten sposób przemoc, należy zauważyć, że jest ona obecna w wielu różnych relacjach i sytuacjach społecznych. Mówimy zatem o przemocy w relacji – między partnerami, małżonkami, między bliskimi znajomymi, a także o przemocy domowej – ze strony rodziców wobec dzieci, ze strony silniejszej osoby/osób w relacji wobec drugiej lub innych członków rodziny czy osób wspólnie zamieszkujących.

Przemoc pojawia się także jako sposób sprawowania władzy w miejscach, gdzie naturalnie występuje hierarchiczność – np. w miejscach pracy. Mówimy wtedy o przemocy instytucjonalnej, a na niższym szczeblu, gdy występuje ze strony przełożonego czy współpracowników – o mobbingu. Pojawia się także w różnych grupach ludzi np. jako przemoc rówieśnicza czy wewnątrz sekt.