Mobbing w prawie pracy

Mobbing jest niewątpliwie zjawiskiem negatywnym, a wręcz patologicznym, niejednokrotnie występującym w środowisku pracy. Możemy wyróżnić mobbing pionowy (którego sprawcą jest pracodawca) i mobbing poziomy (którego sprawcą jest współpracownik). Sprawcą mobbingu poziomego może być zarówno jeden, indywiduany współpracownik, jak i cała grupa. Definicję mobbingu zawierają przepisy kodeksu pracy. Zgodnie z art. 943 § 2 kodeksu pracy mobbing to działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.[1]

Co odróżnia mobbing od innych form patologii miejsca pracy?

Przyjmuje się, że kryteriami odróżniającymi mobbing od innych form patologii miejsca pracy to:

• pojawianie się wielu negatywnych zachowań z dużą regularnością (np. raz w tygodniu),
• przez dłuższy czas (kilka miesięcy),
• sposób nękania nasila się w czasie,
• osoba poddawana oddziaływaniom mobbingowym znajduje się w konsekwencji w pozycji podporządkowanej i nie ma możliwości samoobrony,
• postrzega siebie jako ofiarę agresji oraz
• doświadcza uszczerbku na zdrowiu (często psychicznym i fizycznym) oraz ogólnie pojętym dobrostanie.

Jakich działań dotyczy mobbing?

Na podstawie wywiadów przeprowadzonych z pracownikami wyodrębniono pięć kategorii zachowań, których doświadczali mobbingowani pracownicy. Należą do nich działania:

• uniemożliwiające komunikowanie się,
• uniemożliwiające utrzymanie relacji społecznych,
• uniemożliwiające utrzymanie reputacji,
• podważające status zawodowy oraz
• skierowane przeciwko fizycznemu zdrowiu osoby poddawanej mobbingowi.[2]

Abyśmy konkretne zachowania mogli zakwalifikować jako mobbing, to muszą one być uporczywe i długotrwałe. Długotrwałość zastraszania lub nękania pracownika w rozumieniu art. 943 § 2 k.p. powinna być zawsze rozpatrywana w sposób indywidualny, z uwzględnieniem okoliczności konkretnego przypadku. Tym samym nie ma możliwości wskazanie w sposób jednoznaczny minimalnego okresu, koniecznego do zaistnienia mobbingu.

Mobbing najczęściej nie bazuje na podejmowaniu wrogich działań przez jednego pracownika, lecz przez grupę współpracowników. W przypadku działania zbiorowego może pojawić się tzw. myślenie grupowe. Jest to zjawisko występuje zazwyczaj w środowisku o wysokim poziomie wewnętrznej spójności, gdzie pracownicy tworzą hermetyczna, jednorodną grupę. Takim środowiskiem są często np. środowiska akademickie.[3]

[1] art. 943 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1320, z 2021 r. poz. 1162, z 2022 r. poz. 655 – dalej k.p.

[2] Małgorzata Gamian-Wilk, Lidia Grzesiuk, Mobbing w miejscu pracy. Przegląd wyników badań związanych z przejawami mobbingu, genezą i konsekwencjami, Psychologia Społeczna 2016 tom 11 3 (38) 244–254.

[3] Piotr Sobański, Ochrona pracownika akademickiego przed mobbingiem poziomym na gruncie art. 207 KK