Jeśli doznajesz przemocy w rodzinie – co warto wiedzieć o natychmiastowym nakazie opuszczenia lokalu?

Nowe przepisy w zakresie przemocy domowej

Od 30 listopada 2020 roku weszły w życie nowe przepisy, które nadały policji (i Żandarmerii Wojskowej w przypadku rodzin żołnierzy zawodowych) uprawnienia do wydawania wobec osób stosujących przemoc w rodzinie tzw. natychmiastowego nakazu opuszczenia mieszkania i/lub zakazu zbliżania się do niego przez okres 14 dni. Nakaz i zakaz mogą być stosowane łącznie.

Jak to działa?

W praktyce wygląda to tak, że w przypadku interwencji domowej lub w wyniku zawiadomienia złożonego przez osobę pokrzywdzoną lub kuratora sądowego lub pracownika socjalnego funkcjonariusz policji może podjąć decyzję, aby odizolować sprawce przemocy od osób krzywdzonych. Warunkiem jest oszacowanie ryzyka, jakie przemoc niesie dla życia i zdrowia ludzi. Policja ma do tego specjalne kwestionariusze. Jeśli ryzyko zagrożenia zdrowia i życia występuje – sprawca przemocy musi natychmiast opuścić wspólne mieszkanie. Może w asyście policji zabrać z mieszkania swoje rzeczy osobiste, przedmioty służące do wykonywania pracy i należące do niego zwierzęta domowe. Musi zostawić klucze do mieszkania i ewentualnie innych przylegających pomieszczeń (garaż, piwnica, klucze do furtki czy bramy).

Co się dzieje, gdy sprawcy nie ma w mieszkaniu?

Jeśli w chwili przyjazdu policji sprawcy nie ma w mieszkaniu – policja wydaje nakaz/zakaz, a informację o tym przeznaczoną dla sprawcy umieszcza na drzwiach mieszkania. Decyzję o wydaniu nakazu/zakazu osoba stosująca przemoc będzie mogła odebrać we wskazanej jednostce policji. 

Najczęściej pojawiające się pytania:

• A gdzie ten sprawca się podzieje?

To jego problem. Powinien pomyśleć o konsekwencjach, zanim zastosował przemoc wobec swoich najbliższych. Policja wskaże najbliższe placówki zapewniające miejsca noclegowe (nie pobytowe!).

• A co jeśli mieszkanie jest jego własnością?

Nie traci prawa własności. Po prostu nie może czasowo korzystać z miejsca, w którym popełniał przestępstwo.

• A jeśli policja się pomyli i ukarze niewinnego człowieka?

Od wydanego nakazu/zakazu można się odwołać w ciągu najbliższych 3 dni. Sąd ma 3 dni na rozpatrzenie odwołania i jeśli nastąpiła pomyłka, nakaz/zakaz został wydany bezprawnie, Sąd go uchyli.

• A jak sprawca nie będzie przestrzegał nakazu/zakazu i wróci do domu?

Niezastosowanie się do nakazu/zakazu zostało wpisane do kodeksu wykroczeń. Grozi za to grzywna, kara aresztu lub ograniczenia wolności.

• A jeśli rodzina / żona go wpuści do mieszkania?

Żona czy inni domownicy nie mają zakazu wpuszczania kogokolwiek do mieszkania. Zakaz/nakaz dotyczy osoby, wobec której został wydany i tylko ona odpowiada za ewentualne złamanie prawa.

• A co dalej po 14 dniach?

Jeśli osoba pokrzywdzona uzna, że 14-dniowa izolacja nie przyniosła zmiany w zachowaniu sprawcy, mówiąc kolokwialnie „nie opamiętał się”, i pokrzywdzona czuje się nadal zagrożona przemocą ze strony tej osoby – może wystąpić do sądu w trybie określony w kodeksie postępowania cywilnego z wnioskiem o wydanie sądowego nakazu opuszczenia lokalu, który będzie obowiązywał na czas dłuższy. Sąd ma 30 dni na rozpatrzenie tego wniosku, ale w trybie zabezpieczenia może wydać decyzję o przedłużeniu policyjnego zakazu/nakazu na czas toczącego się postępowania.

Dodatkowe informacje

Osoba dotknięta przemocą w rodzinie w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazanie zbliżania się do tego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia jest zwolniona z opłat sądowych.

Przy okazji wydawania nakazu/zakazu policja informuje osobę pokrzywdzoną o możliwości uzyskania pomocy w Ośrodkach i Punktach Pomocy Pokrzywdzonym działających w ramach Funduszu Sprawiedliwości, i jeśli osoba pokrzywdzona wyrazi na to zgodę, przekazuje jej dane do tego miejsca celem podjęcia kontaktu i udzielenia pomocy.

Rozwiązanie 14-dniowego nakazu opuszczenia lokalu będące w gestii policji skutecznie stosowane jest w wielu krajach UE od wielu lat. Polskie przepisy są na nich wzorowane.