Ustalenie miejsca zamieszkania dziecka w sytuacji rozstania rodziców

W sytuacji rozstania rodziców małoletniego dziecka, bardzo ważne jest ustalenie miejsca zamieszkania dziecka (tzw. miejsce pobytu dziecka) przy jednym z rodziców. Na czas trwania postępowania w sprawie o ustalenie miejsca zamieszkania dziecka lub postępowania rozwodowego rodziców dziecka, można wystąpić o zabezpieczenie miejsca jego pobytu, które to zabezpieczenie będzie obowiązywać do prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy. Ustalenie miejsca zamieszkania dziecka uzależnione jest od wielu czynników, przede wszystkim kompetencji i predyspozycji wychowawczych rodziców z czym zazwyczaj związany jest kluczowy dowód w postaci opinii OZSS (Opiniodawczy Zespół Specjalistów Sądowych) oraz rozsądnych życzeń dziecka, w szczególności w wypadku ukończenia przez dziecko 13 roku życia.

Co podlega badaniu w postępowaniu sądowym?

W postępowaniu sądowym najczęściej bada się: dotychczasowe miejsce zamieszkania dziecka, relacje dziecka z rodzicami, dotychczasową realizację władzy rodzicielskiej, znajomość trybu życia dziecka tj. kwestii szczegółowych jak środowisko dziecka i jego potrzeby. Uwzględnia się okoliczności dotyczące wspólnego miejsca zamieszkania rodziców przed rozstaniem oraz szczególne cechy charakterologiczne rodziców pod kątem realizacji celów wychowania dziecka. Właśnie ich predyspozycje w tym aspekcie są przedmiotem opinii biegłych, w przypadku braku osiągnięcia porozumienia rodziców co do ustalenia miejsca zamieszkania dziecka. Nierzadko jednak wykorzystuje się także i inne możliwości dowodowe jak: wywiad środowiskowy, dokumenty prywatne obejmujące wnioski psychologa, pedagoga, zeznania świadków, którzy mają wiedzę w zakresie sprawowania władzy rodzicielskiej przez rodziców.

Ustalenie miejsca pobytu dziecka może nastąpić także poza drogą sądową, np. ugody zawartej przed mediatorem sądowym.

Zmiana miejsca pobytu dziecka

Oczywiście miejsce pobytu dziecka może się zmieniać w trakcie jego rozwoju na przestrzeni lat do czasu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Spraw o ustalenie miejsca zamieszkania może być zatem kilka.

Pochodną tego orzeczenia jest określenie kontaktu rodzica, który na stałe nie będzie mieszkał z dzieckiem. Sądy w tych sprawach najczęściej odwołują się do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1998 r. I CKN 1122/98, w którym wskazano, że sąd opiekuńczy, kierując się dobrem małoletniego, bierze pod rozwagę również powszechnie znane zasady psychologii rozwojowej i pedagogiki, z których wynika, że dziecko do prawidłowego rozwoju potrzebuje kontaktu z obojgiem rodziców. Oczywiście poza przypadkami jawnego zagrożenia dobra małoletniego dziecka przez jednego z rodziców.

Czym jest władza rodzicielska?

W momencie rozwiązania małżeństwa osób posiadających małoletnie dziecko, sąd w wyroku rozwodowym musi postanowić czy i któremu z rodziców przysługuje władza rodzicielska oraz na jakich zasadach. Najprościej można zdefiniować władzę rodzicielską jako prawo rodzica do decydowania o sprawach małoletniego dziecka takich jak zabiegi medyczne, edukacja, wyjazdy zagraniczne.

Co istotne posiadanie bądź nieposiadanie władzy rodzicielskiej nie wpływa na obowiązek alimentacyjny wobec dziecka oraz na prawo kontaktowania się z nim. W wyroku sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, może ograniczyć władzę rodzicielską jednego z rodziców bądź obojga i wreszcie w konkretnych sytuacjach może pozbawić władzy rodzicielskiej.

Wobec pozostawienia po rozwodzie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, podejmują oni decyzje we wszystkich istotnych sprawach małoletniego dziecka. Gdy sąd postanowi o ograniczeniu władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, będzie mógł on współdecydować wspólnie z drugim rodzicem tylko w określonych w wyroku sprawach dotyczących dziecka. W pozostałych kwestiach np. wybór zajęć pozalekcyjnych, nie będzie on podejmował decyzji. Natomiast rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej nie może w ogóle decydować o sprawach dziecka, co jest wynikiem nadużywania władzy rodzicielskiej np. stosowania przemocy wobec dziecka bądź rażącego zaniedbania obowiązków względem dziecka np. niespełniania obowiązku alimentacji czy braku kontaktu z dzieckiem. Takie orzeczenie może zostać zmienione nawet w wypadku uprawomocnienia się wyroku rozwodowego o ile zmieniły się okoliczności bądź sytuacja dziecka.