Straumatyzowani rodzice a trauma u dzieci

Reakcje rodziców mają ogromne znaczenie w przypadku przeżywania i przetwarzania traumatycznych sytuacji przez dzieci. Sytuacja staje się bardzo trudna i skomplikowana, zwłaszcza dla małych dzieci, jeśli rodzice lub dorośli, którzy na co dzień się nimi opiekują, są po doświadczeniu traumy. We wczesnym dzieciństwie dzieci są ściśle uzależnione od uregulowanej interakcji z najbliższymi opiekunami, najczęściej z matką. Interakcja jest wzajemnie regulowana i przeplatana, a zarówno matka, jak i dziecko nieustannie dostosowują swoją komunikację w odpowiedzi na sygnał z drugiej strony.

Nawet 6-tygodniowe dzieci będą próbowały zwrócić na siebie uwagę nieuważnego opiekuna serią czynności i dźwięków. Z czasem dzieci stają się bardziej efektywne w osiąganiu interakcji z partnerem społecznym, a jednocześnie są w stanie lepiej zrozumieć intencje partnera. Matki z bezpiecznym przywiązaniem są bardziej wrażliwe, ciepłe i lepiej reagują na sygnały dzieci niż matki z niepewnym stylem przywiązania. Wrażliwość matki wykazuje również związek z rozwojem poznawczym dziecka (Evans i Porter, 2009, za: Dyregrov, 2010).

Ważne jest, aby zrozumieć, że zachowanie rodziców ma największe znaczenie dla małych dzieci. W tym początkowym okresie reakcje są najbardziej „zaraźliwe”, ponieważ dzieci są zależne od dorosłych, którzy potrafią zinterpretować i zrozumieć sytuację, a dzieci tego nie potrafią. Podczas gdy obecność objawów u niemowląt najlepiej przepowiadają reakcje rodziców, to traumatyczne wydarzenie najlepiej przewiduje objawy u starszych dzieci i młodzieży (Green i wsp., 1991, za: Dyregrov, 2010). Ale chociaż starsze dzieci i młodzież są mniej zależne od rodziców w interpretacji zdarzenia jasne jest, że środowisko domowe (otwartość i wsparcie) ma również duże znaczenie w odniesieniu do tego, jak ta grupa radzi sobie z traumą.

Jeśli straumatyzowane dziecko nie czuje się bezpieczne i spokojne, to zwykle czuje się przestraszone i spięte, jednak prawdopodobnie nie będzie w stanie rozpoznać tych uczuć, ale będzie manifestować takie zachowania, które zasugerują dorosłemu, że dziecko może odczuwać niepokój. Dopóki dziecko nie poczuje się spokojne i bezpieczne, to nie potrafi dobrze myśleć i rozumować, w konsekwencji może stać się jeszcze bardziej sfrustrowane, gdy dorośli próbują zmusić je do mówienia lub działania w logiczny sposób. Dopiero wówczas, kiedy dziecko poczuje się spokojne, może zacząć zastanawiać się i myśleć. Może także zacząć się naprawiać i leczyć po urazie.

Dorosły może umożliwić dziecku wyleczenie się z traumy, łącząc się z nim emocjonalnie (tj. będąc empatycznym, miłym i uważnym oraz słuchając go), co jest dla niego doskonałym miejscem do odkrywania swoich silnych emocji. To może pomóc mu poczuć się mniej przestraszonym swoimi silnymi emocjami i przyzwyczaić się do odzwierciedlania i wyrażania swoich uczuć oraz zmartwień. Aby dziecko czuło się bezpieczne, wsparte emocjonalnie i fizycznie oraz pewne w kontaktach z innymi ludźmi, ważne jest, aby wzmocnić i pomóc wszystkim dorosłym wokół dziecka w stworzeniu „środowiska gojenia” poprzez stanie się „terapeutą”.

Każdy dorosły może pozytywnie wpłynąć na straumatyzowane dziecko i pomóc mu wyzdrowieć – niezależnie od tego, czy jest przyjacielem, mentorem, wujem, ciocią, nauczycielem czy opiekunem. Umiejętności empatii, życzliwości, cierpliwości, dostrojenia, słuchania i doceniania każdego dziecka mogą na zawsze zmienić życie dzieci po traumie i zatrzymać traumatyczne doświadczenia prowadzące do poważnych problemów w późniejszym życiu.

Bibliografia

• Taylor Ch. (2020). Dzieci i młodzież ze zdezorganizowanym stylem przywiązania. Podejście mentalizowania w empatycznej opiece opartej na wiedzy o przywiązaniu i traumie. GWP, Sopot, 2020.
• Cohen J.A., Deblinger E., Mannarino A.P. (2011). Terapia traumy i traumatycznej żałoby u dzieci i młodzieży. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Dyregrov, A. (2010). Supporting Traumatized Children and Teenegers: A Guide to Providing Understanding and Help. London, Jessica Kingsley Publishers.
• Haapassalo J., Puujaapponen M., Crittenden P.M. (1999). Victim to victimizer: The psychology of isomorphism in a case of a recidivist pedophile in Findland. Journal of Child Sexual Abuse, 7, 97-115.