Samotność i osamotnienie w święta. Czym się różnią i jak sobie z nimi radzić?

Święta to czas, który w kulturze wielu społeczeństw kojarzy się z bliskością, ciepłem i rodzinnymi spotkaniami. A co, jeśli w tym wyjątkowym okresie towarzyszy nam cisza, brak obecności bliskich, a może nawet uczucie emocjonalnej pustki? Dla niektórych samotność i osamotnienie stają się w święta szczególnie dotkliwe.

 

Czy samotność i osamotnienie oznaczają ten sam stan emocjonalny? Niezupełnie. Choć to pojęcia bliskoznaczne bywa, że są ze sobą utożsamiane.

            Samotność to obiektywny brak towarzystwa – sytuacja, w której fizycznie przebywamy sami.

            Osamotnienie z kolei odnosi się do subiektywnego poczucia izolacji emocjonalnej, które może wystąpić nawet wtedy, kiedy przebywamy wśród ludzi. Rozróżnienie tych pojęć jest kluczowe, by skutecznie sobie radzić z ich skutkami.

 

Psychologiczne i społeczne różnice między samotnością a osamotnieniem

Samotność – i jej pozytywne aspekty

Samotność to stan fizyczny, który wynika z braku obecności innych osób w naszym otoczeniu. Może być zarówno wyborem, jak i sytuacją niezależną od nas. Na przykład ktoś, kto postanawia spędzić święta w samotności, aby odpocząć od codziennych obowiązków, może czerpać z tego stanu spokój i radość. Z kolei osoba, która zmuszona jest spędzić święta sama z powodu odległości od rodziny lub braku bliskich osób, może czuć smutek, tęsknotę i niepokój.

            Samotność nie zawsze musi być negatywnym stanem. W badaniach psychologicznych często podkreśla się jej zalety takie jak możliwość autorefleksji, zwiększenie kreatywności czy rozwijanie samodzielności. Wszystko zależy od tego czy jest to wybór, czy stan narzucony przez okoliczności.

Co dokładnie kryje się pod określeniem samotność? Samotność:

• stanowi wynik braku kontaktów z ludźmi,
• jest wyłącznym obcowaniem człowieka ze sobą, może być świadomym wyborem człowieka,
• jest prawem człowieka,
• bywa potrzebna do własnego rozwoju, twórczej aktywności, a także dla przeżycia własnej odrębności i zdefiniowania swoich potrzeb.

 

Osamotnienie – niewidzialny ciężar

Osamotnienie jest znacznie bardziej złożone ponieważ dotyczy naszych emocji. Można czuć się osamotnionym nawet w otoczeniu ludzi np. podczas świątecznej kolacji, gdzie brakuje prawdziwej więzi i zrozumienia. Wyobraźmy sobie osobę, która siedzi przy stole wigilijnym z rodziną, ale czuje się niewidzialna, pomijana w rozmowach lub niezrozumiana w swoich emocjach.

Psychologia wskazuje, że osamotnienie wiąże się z brakiem bliskich relacji, poczuciem odrzucenia lub niewystarczalności. Jest to stan subiektywny, który wynika nie z braku ludzi wokół, ale z deficytu jakościowych, wspierających więzi.

Osamotnienie zatem:

• stanowi wyraz zerwanej łączności z ludźmi i samym sobą,
• jest subiektywnym, wewnętrznym doświadczeniem człowieka,
• wiąże się z negatywnymi stanami emocjonalnymi i poczuciem dyskomfortu psychicznego,
• stanowi ciężar psychiczny i zagraża zdrowiu psychicznemu,
• ogranicza rozwój jednostki,
• rodzi lęk.

 

Dlaczego święta potęgują te odczucia?

Święta niosą ze sobą wiele społecznych oczekiwań – rodzinne spotkania, radość, wspólne spędzanie czasu, okazywanie sobie troski i ciepła. Media społecznościowe dodatkowo wzmacniają ten obraz, pokazując „idealne” święta u innych. Dla osób samotnych lub osamotnionych ten kontrast może być bolesny. Zamiast cieszyć się własnym czasem, zaczynają odczuwać presję i smutek, ponieważ porównują swoje życie z nierealistycznymi standardami.

Samotność w okresie świątecznym jest szczególnie dotkliwym problemem wśród osób starszych. Według raportu Stowarzyszenia Mali Bracia Ubogich, aż 39% seniorów spędza większość czasu samotnie, a co czwarty często odczuwa osamotnienie. Warto rozejrzeć się wokół i pamiętać o tej grupie społecznej, zwłaszcza w święta.

 

Jak radzić sobie z samotnością i osamotnieniem w święta?

Radzenie sobie z samotnością

1. Zaplanowanie świąt na własnych zasadach

Samotność w święta może być okazją do stworzenia własnych planów na ich spędzenie. Zamiast martwić się brakiem towarzystwa spróbuj przygotować dzień tak, by sprawił ci przyjemność. Może to być przygotowanie ulubionego posiłku, obejrzenie filmu, który zawsze poprawia ci humor lub spędzenie czasu na ulubionej aktywności np. słuchaniu muzyki, czytaniu czy spacerze w otoczeniu natury.

2. Wolontariat lub pomoc innym

Święta to idealny czas na pomaganie. Możesz zgłosić się do fundacji, schroniska dla zwierząt lub domu pomocy społecznej. Wspieranie innych nie tylko daje poczucie sensu, ale także pozwala nawiązać nowe znajomości i spojrzeć na własną sytuację z innej perspektywy.

3. Nawiązanie kontaktów online

Jeśli nie możesz spotkać się z bliskimi, technologia oferuje wiele możliwości. Wideorozmowa z rodziną czy udział w wirtualnych spotkaniach mogą pomóc w przezwyciężeniu poczucia izolacji.

4. Tworzenie własnych rytuałów

Samotność daje przestrzeń na refleksję i rozwój. Możesz wykorzystać ten czas na medytację, pisanie dziennika wdzięczności czy podróże.

 

Radzenie sobie z osamotnieniem

1. Rozmowa z kimś zaufanym

Jeśli czujesz się osamotniony, spróbuj otworzyć się przed bliską osobą. Często rozmowa może być początkiem poprawy sytuacji. Jeśli nie masz komu zaufać, rozważ rozmowę z psychologiem – wiele osób korzysta z takich konsultacji, szczególnie w trudnych dla siebie okresach.

2. Budowanie jakościowych relacji

Zamiast skupiać się na liczbie znajomych, warto inwestować czas w budowanie głębszych więzi. Może to być zaproszenie znajomego na kawę, szczera rozmowa z członkiem rodziny lub wspólne spędzenie czasu z kimś, kogo cenisz.

3. Praktykowanie wdzięczności

Badania pokazują, że praktykowanie wdzięczności pomaga zmienić perspektywę i dostrzec pozytywne aspekty życia. Zacznij od codziennego zapisywania trzech rzeczy, za które jesteś wdzięczny.  To mogą być zarówno duże wydarzenia, jak i małe chwile, które sprawiły Ci radość. Zapisywanie ich pomaga zwrócić uwagę na pozytywne aspekty życia.

4. Zaangażowanie w aktywności grupowe

Nawet, jeśli wydaje ci się, że nikt nie zrozumie twoich uczuć, warto spróbować uczestniczyć w lokalnych wydarzeniach kulturalnych czy warsztatach organizowanych przez np. fundacje. Wspólne działania z innymi mogą pomóc w nawiązaniu nowych relacji.

 

Samotność i osamotnienie to trudne doświadczenia zwłaszcza w święta, gdy oczekiwania czy presja społeczna by być razem z bliskimi, są szczególnie odczuwalne. Jednak oba te stany można przekształcić w coś pozytywnego. Samotność może być czasem refleksji i samorozwoju, a osamotnienie okazją do pracy nad relacjami i zrozumienia swoich emocji.

 

Pamiętaj, że każdy ma prawo do przeżywania świąt na swój sposób. Nie musisz spełniać oczekiwań innych – wystarczy, że zadbasz o własne potrzeby i samopoczucie. Nawet, jeśli w tym roku święta wyglądają inaczej niż zwykle, mogą stać się początkiem nowych, wartościowych tradycji.

 

Pamiętaj, nie jesteś sam, wiele osób spędza okres świąteczny samotnie, czy to z wyboru, czy z powodu okoliczności życiowych. Zawsze możesz skorzystać ze wsparcia i pomocy psychologicznej w ramach platformy pomocowej 116sos.pl.