Kryzys psychiczny i emocjonalny

Zdarza się, że gdy mamy obniżony nastrój lub jesteśmy w trudnej dla nas sytuacji mówimy: „mam depresję”. Jednak nie każdy smutek czy trudność jest depresją. Depresja jest chorobą, która może być rozpoznana, gdy spełnione są odpowiednie kryteria. 

Nie zdajemy sobie często sprawy, że w trakcie swojego życia przeżywamy różnego rodzaju kryzysy psychiczne lub emocjonalne, a te nierozwiązane, mogą być czynnikami zewnętrznymi prowadzącymi do rozwoju depresji.

Czym jest kryzys psychiczny i emocjonalny?

Istnieje wiele definicji kryzysu:

• To stan, który jest wynikiem trudności w osiąganiu celów, które wydają się nie do pokonania (Caplan, 1964).
• To sytuacja konfliktowa, stan wyczerpania się możliwości, cierpienie, sytuacja zagrożenia (Collins, 1988).
• Kryzys jest stanem dezorganizacji, w którym ludzie doświadczają frustracji ważnych celów życiowych lub głębokiego naruszenia cyklu życiowego oraz metod walki ze stresem. Termin kryzys odnosi się zazwyczaj do takich uczuć jak: strach, wyczerpanie, szok, rozpacz (Brammer, 1985).

Kryzys psychiczny może wystąpić u osoby zdrowej, dobrze funkcjonującej w odpowiedzi na sytuację trudną, gdy dochodzi do wyczerpania jej zasobów, z których mogła korzystać. Innymi słowy kryzys psychiczny czy emocjonalny to sytuacja, w której nasze dotychczasowe sposoby radzenia sobie zawodzą. Jest normalną reakcją na niecodzienne, niespodziewane wydarzenia.

Warto podkreślić, że kryzys psychiczny to reakcja emocjonalna na sytuację, a nie sama sytuacja. Nie każda osoba w podobnej sytuacji będzie doświadczała kryzysu. Np. utrata pracy dla jednej osoby może doprowadzić do emocjonalnego wyczerpania, dla innej będzie impulsem do szukania nowych rozwiązań i rozwoju.

Istnieją różne rodzaje kryzysu psychicznego, najczęstsze to:

• Rozwojowe – zachodzące w trakcie całego życia i rozwoju człowieka (dzieciństwo, dojrzewanie, dorosłość, starość) i powodujące gwałtowne zmiany albo życiowe zwroty.
• Sytuacyjne – związane z nieoczekiwanymi wydarzeniami, których nie można kontrolować ani przewidywać, a powodują zazwyczaj utratę czegoś lub kogoś ważnego (udział w wypadku, utrata/zmiana pracy, choroba własna lub bliskiej osoby, śmierć bliskiej osoby, zaginięcie bliskiej osoby, nagła zmiana statusu materialnego.
  Warto zauważyć, że kryzys psychiczny może wywołać również reakcja emocjonalna na wydarzenie, które przez otoczenie odbierane jest jako pozytywne. Np. ukończenie studiów, ślub, narodziny dziecka – to nowe etapy w życiu, w obliczu których może pojawić się kryzys.
• Egzystencjalne – lęki i konflikty dotyczące własnego życia, jego celowości, ważności (kryzys wieku średniego, bilanse życiowe).
• Środowiskowe – spowodowane wydarzeniami z obszaru katastrof i klęsk (naturalne: powódź, pożar, huragan, trzęsienie ziemi; spowodowane czynnikiem ludzkim: wojna, emigracja, zapaść gospodarcza).

Czego doświadcza osoba w kryzysie psychicznym?

Gdy człowiek doświadcza silnych emocji związanych z kryzysem, ten ma możliwość powodowania poważnych zmian dysfunkcjonalnych w trzech podstawowych sferach:

• emocjonalnej – pojawia się zazwyczaj: lęk, bezradność, smutek, poczucie zagrożenia, osamotnienie, poczucie winy lub gniew i wrogość;
• myśli – powodujące utratę zdolności realistycznej oceny sytuacji, myśli katastroficzne: „to koniec”, „zwariuję”, „to moja wina”; poczucie straty i zagrożenia;
• zachowania – trudności w podejmowaniu decyzji (paraliż), zachowania nieadekwatne do sytuacji, unikanie.

Jak przebiega kryzys psychiczny?

Możemy wyróżnić kilka faz jego przebiegu:

• Faza wstępna, w której człowiek zaczyna odczuwać napięcie i próbuje utrzymać równowagę emocjonalną przy użyciu nawykowych sposobów rozwiązywania problemów.
• Kolejna faza charakteryzuje się wzrostem napięcia. Gdy zawodzą nawykowe strategie rozwiązywania problemów. Pojawia się niepokój i zaczynamy funkcjonować nieskutecznie. Aby rozwiązać problem sięga po strategię prób i błędów.
• Następna faza charakteryzuje się silnym napięciem, wymagającym uruchomienia dodatkowych zasobów wykorzystywanych w najtrudniejszych sytuacjach i nowych strategii rozwiązywania problemów. Jeśli ktoś osiągnie powodzenie w tej fazie, będzie w stanie przedefiniować problem i pogodzić się z nim lub go rozwiązać.
• Faza ostatnia następuje, jeżeli problem nie został rozwiązany. Może to doprowadzić do poważnej dezorganizacji osobowości i załamania emocjonalnego w tym: depresji, myśli, czy zamachów samobójczych lub rozwoju uzależnień.

W sytuacji, kiedy nasze sposoby radzenia sobie z jakimś wydarzeniem zawodzą, warto zwrócić się o pomoc psychologiczną do specjalisty. To ważne, aby kryzys nie przerodził się w stan długoterminowy, czyli chroniczny. Każdy nierozwiązany kryzys może prowadzić do poważnych destrukcyjnych zmian w życiu człowieka.

Jednakże czas kryzysu to również potencjał. Jest szansą na zmianę poprzez uczenie się nowych rozwiązań. To wiąże się z samorozwojem. Przepracowany kryzys psychiczny daje nam nowe strategie do radzenia sobie w trudnych sytuacjach w przyszłości.