Czym jest stres i co warto o nim wiedzieć?

Stres jest wokół nas i na pewnym etapie życia niemal każdy z nas będzie miał do czynienia z jakąś jego postacią. U większości z nas stan ten mija lub minie, a dla niektórych osób stres stanie się stałym towarzyszem życia.

Czym jest stres?

Stres (ang. stress ‘naprężenie’) to napięcie, powstające w sytuacji realizacji ważnych dla nas celów, zadań czy wartości, ale także napięcie występujące w sytuacji zagrożenia, czy wszelkiego rodzaju utrudnień. Napięcie, zdenerwowanie, nerwówka, nerwy, niepokój, poruszenie, poirytowanie, niecierpliwość. lęk, strach, trema, obawa, niepewność – to tylko część synonimów określenia STRES.

Typy definicji stresu:

• Stres jako bodziec (zwany stresorem) – czyli zdarzenie lub sytuacje występujące w naszym otoczeniu mająca naturalną zdolność do wywoływania napięcia i silnych emocji.
• Stres jako reakcja – zarówno fizjologiczna, jak i psychologiczna będąca odpowiedzią na działanie stresorów (sytuacji wywołujących stres).
• Stres jako proces lub transakcja – relacja między człowiekiem a otoczeniem.

Typy reakcji na stres:

• Dystres jest reakcją organizmu na zagrożenie, utrudnienie lub niemożność realizacji ważnych celów i zadań człowieka, pojawia się w momencie zadziałania bodźca, czyli stresora.
• Eustres to stres pozytywnie mobilizujący do działania.
• Neustres to bodziec dla danej osoby neutralny w działaniu, chociaż dla innych bywa on eustresowy lub dystresowy.

Przykładowe sytuacje stresujące

Ślub, pojawienie się dziecka w rodzinie, emerytura, opuszczenie domu przez dzieci, rozpoczęcie / zakończenie nauki, zmiana standardu/poziomu życia, znacząca zmiana w sposobie spędzania wolnego czasu, zmiana nawyków, urlop.

Objawy stresu

Osoba pod wpływem stresu może: mieć trudności z podejmowaniem decyzji, bezustannie zamartwiać się, unikać sytuacji powodujących napięcie, jeść zbyt mało / objadać się, korzystać z alkoholu i innych substancji psychoaktywnych (pobudzających lub zmniejszających napięcie), mieć obsesyjne myśli i kompulsywne zachowania (zakupy, sprzątanie, sport, seks), być płaczliwa, nerwowa, wycofana, nadmiernie ruchliwa, czuć się zirytowana, niecierpliwa, mieć gonitwę myśli, może utracić zdolność do cieszenia się tym, co dotychczas lubiła, może uciekać od przeżywania emocji, wypierać, lekceważyć, zaprzeczać, że problem istnieje.

Najprostsza ocena reagowania na stres to poznanie myśli, przekonań oraz naszych zachowań (zdrowe, niezdrowe, służące, niesłużące)

Przykładowe sposoby radzenia sobie ze stresem

Konfrontacja, dystansowanie się, samokontrola, poszukiwanie wsparcia, przyjmowanie odpowiedzialności, ucieczka i unikanie, planowanie działań, pozytywne (realne) przewartościowanie.

Stres  przebiega w 3 fazach:

1. Faza alarmowa — czyli początkowa/alarmowa reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacją. Ma dwie subfazy: szoku i przeciwdziałania szokowi (to w niej podejmujemy wysiłki obronne).
2. Faza przystosowania (odporności). Nasz organizm uczy się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem.  UWAGA! Jeśli organizm poradzi sobie z trudną sytuacją, wszystko wraca do normy, w innym wypadku następuje trzecia faza czyli …
3. Faza wyczerpania — stałe pobudzenie całego organizmu poprzez przewlekły stres powoduje wyczerpanie zasobów odpornościowych, co może prowadzić do chorób psychosomatycznych.

Po czym możesz poznać, że jesteś w stresie (i jakie to obciążenie jest)?

• Wgląd w swoje stresory — zrób przegląd wydarzeń i doświadczeń (z ostatnich lat, miesięcy), przyjrzyj się swoim relacjom (ze sobą oraz z innymi osobami i oceń ich jakość – czy są wspierające, życzliwe czy używające, obciążające), planom życiowym i ich realizacji, sprawdź czy i w jaki sposób zaspokajasz swoje potrzeby.
• Wgląd w swoje reakcje — przyjrzyj się swoim emocjom (czy ich doświadczasz, jakich emocji doświadczasz i w jaki sposób je przeżywasz — służący / niesłużący) i nastrojowi, sprawdź jakość swojego snu oraz nawyki związane z hobby, zdrowym życiem i relacjami.
• Wgląd w sposoby radzenia sobie w i z sytuacjami — proszenie o pomoc (czy prosisz, korzystasz, jak reagujesz w sytuacji odmowy), obserwuj swoje myśli i zachowania (czy są zdrowe, służące, czy też nie).

Normalizujemy stres…

1. Stres sam w sobie nie jest zły. Ba, bywa korzystny, bo mobilizuje nas do działania, zapewnia nam dodatkową dawkę adrenaliny i noradrenaliny, hormonów, dzięki którym mamy energię, by walczyć lub uciekać.
2. Jest naszym sprzymierzeńcem, np. stres umiarkowany zwiększa możliwości radzenia sobie z wymaganiami adaptacyjnymi otoczenia, dzięki czemu umożliwia rozwój. Wielu badaczy zjawiska określa stres jako podstawowy czynnik rozwoju.
3. Stres w powszechnym odbiorze jest uważany za zjawisko szkodliwe. I jest to fałszywe założenie, bo  w rzeczywistości działanie niepożądane przynosi jedynie stres gwałtowny,  zbyt silny (przekraczający indywidualne możliwości adaptacyjne jednostki) lub zbyt długotrwały zwany też przewlekłym.
4. Stres zbyt długotrwały przyczynia się do rozwoju zaburzeń psychicznych, przede wszystkim takich jak: zaburzenia lękowe (nerwicowe) i depresyjne, stres zbyt silny, traumatyczny stwarza ryzyko PTSD (zespołu stresu pourazowego) oraz w szczególnych przypadkach zaburzeń osobowości. Stres przewlekły tłumi naszą kreatywność, odbiera nam zainteresowanie kontaktami społecznymi oraz relacjami z ludźmi i uniemożliwia regulację reakcji własnego ciała.
5. Stres (gwałtowny lub przewlekły), może doprowadzić do przeciążenia i wyczerpania. Gwałtowny, silny, przerastający nas stres może też prowadzić do kryzysu – sytuacji, gdy nasze funkcjonowanie jest bardzo zaburzone, poczucie zagrożenia paraliżuje nas, a bezsilność obezwładnia.