Czym charakteryzuje się choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD)?

Autor: Agnieszka Olszewska-Dąbrowska
Data publikacji: 12/1/2022
wewnętrzna bitwa w głowie przedstawionej postaci
Zawartość

Z tego artykułu dowiesz się:

  • czym jest choroba afektywna,
  • co wpływa na pojawienie się choroby afektywnej dwubiegunowej,
  • kiedy zazwyczaj pojawia się pierwszy epizod oraz w jaki sposób przebiegają nawroty.

Czym jest choroba afektywna?

Pojęcie chorób afektywnych odnosi się do grupy zaburzeń psychicznych, w przebiegu których okresowo występują zaburzenia nastroju emocji i aktywności w postaci tak zwanych zespołów depresyjnych, oraz częściowo również zespołów maniakalnych. Zaburzenia te występują czasami regularnie i cyklicznie. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, czyli tak zwane CHAD obejmują grupę nawracających zaburzeń afektywnych, w przebiegu których występują przeciwstawne zaburzenia nastroju i aktywności: zespoły depresyjne i maniakalne (tak zwane zaburzenia dwubiegunowe typu I) lub zespoły depresyjne i stany hipomanii (tak zwane zaburzenia dwubiegunowe typu II).

U większości chorych aktywności te są oddzielone okresami zdrowia (remisja), ale u niektórych następują bezpośrednio po sobie. Nawroty choroby pojawiać się mogą bez zauważalnych przyczyn (spontanicznie). U niektórych chorych mogą być poprzedzone schorzeniami somatycznymi, stosowaniem niektórych leków i innych substancji, bądź wydarzeniami życiowymi.

Co sprawia, że choroba się pojawia?

Etiologia chorób afektywnych nie jest w pełni poznana, choć obserwuje się, że omawiane zaburzenia występują rodzinnie, kilkanaście razy częściej osób blisko spokrewnionych, co sugeruje – przynajmniej częściowe – uwarunkowania genetyczne.

Najnowsze badania pokazują, że oprócz czynników zdecydowanie genetycznych, w ujawnieniu się choroby dużą rolę odgrywają czynniki środowiskowe. U dużego odsetka chorych (30-60%) początek chorób afektywnych, a także kolejne nawroty depresji i manii poprzedzone są różnymi sytuacjami stresowymi. Możemy tu wyróżnić wydarzenia typu somatycznego (tak zwane czynniki egzogenne), oraz psychicznego (różnorodne wydarzenia życiowe). Tym czynnikom przypisuje się znaczenie wyzwalające pojawienia się manii lub depresji. Do somatycznych czynników zalicza się przede wszystkim poród, który jest najczęściej spotykaną sytuacją egzogenną, która wyzwala pierwszą fazę afektywną u kobiet. Do innych czynników wyzwalających zaliczamy zaburzenia hormonalne, zakażenia, urazy czaszki, oraz niektóre leki hormonalne.

Wśród innych wydarzeń życiowych, które miały miejsce zazwyczaj w ciągu ok. 3 miesięcy poprzedzających pojawienie się objawów epizodu depresyjnego wymienia się między innymi stratę osób bliskich (zgon, rozłąkę), zawody emocjonalne, nagłe pogorszenie się sytuacji materialnej, utrata pracy, oraz konieczność adaptacji do nowych warunków w związku ze zmianą miejsca zamieszkania, migracją, zmianą miejsca pracy, a także pojawienie się nowych obowiązków. Oprócz podejścia biologicznego pojawiają się również koncepcje, które uwzględniają uwarunkowania psychospołeczne chorób afektywnych (głównie depresji nawracającej). Badania tak zwanej osobowości przedchorobowej wykazały, że choroba afektywna dwubiegunowa pojawia się częściej u osób charakteryzujących się takimi cechami jak ekstrawersja, syntonia, cyklotymia (czyli skłonność do łagodnych wahań nastroju i aktywności).

Choroby afektywne występują dwa, trzy razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Rozpowszechnienie grupy zaburzeń afektywnych szacowany jest w przedziale 10-15%, są one jednak często nierozpoznawane i nieleczone.  W przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej choroba zaczyna się zwykle przed 40 rokiem życia (najczęściej obserwowane przedział wieku 28-35 lat). Można wyodrębnić dwie podgrupy zaburzeń: z wczesnym początkiem (która pojawia się przed 30 rokiem życia), w której pojawiają się typowe zespoły depresyjne i maniakalne, a także rzadsze postacie z późnym początkiem (po 40 roku życia), charakteryzujące się występowaniem typowych epizodów depresyjnych oraz zespołów hipomaniakalnych.

Początki i nawroty

Pierwszy epizod może pojawić się w każdym wieku, jednak u większości chorych początek choroby przypada na okres między 20 a 30 rokiem życia (u około 1/3 poniżej 20 roku życia), a jedynie u 1- 2% po 60 roku życia. Pierwszym epizodem (szczególnie u kobiet) jest zespół depresyjny, przechodzący u części chorych bezpośrednio w epizod maniakalny (zmiana fazy). Zaburzenia afektywne są schorzeniami nawracającymi. U ponad 90% chorych po pierwszym epizodzie pojawiają się następne, u połowy w ciągu dwóch lat od zachorowania pojawia się drugi epizod. Jedynie u 7-10% chorych nawroty nie występują. U części chorych nawroty pojawiają się regularnie, czasem w rytmie podporządkowanym porom roku, u licznych nie udaje się ustalić żadnych prawidłowości. Długość nawrotów jest u różnych chorych mocno zróżnicowana i wynosi od kilku dni do kilkunastu miesięcy. Szacuje się, że średnia długość nawrotów wynosi 3 do 6 miesięcy. Zespoły maniakalne utrzymują się krócej niż depresyjne. Również długość remisji wykazuje duże różnice indywidualne — od kilkunastu dni do kilkunastu lat. Wraz z rozwojem choroby długość nawrotów zwiększa się, zaś remisji skraca. U większości chorych liczba nawrotów depresji i manii jest zbliżona. U części przeważają zespoły depresyjne. U około 10% występują wyłącznie fazy maniakalne. Początek nawrotu fazy maniakalnej jest często nagły, objawy zespołu narastają bardzo szybko — w ciągu kilku dni. U większości chorych obserwuje się podobny model ustępowania zaburzeń. Początek fazy depresyjnej jest wolniejszy — objawy narastają w ciągu kilkunastu dni.

Leczenie i profilaktyka

Leczenie i rokowanie u chorych na chorobę afektywną dwubiegunową są zależne od różnych czynników takich jak typ przebiegu choroby, wiek, w którym pojawiła się pierwsza faza, długości i jakości remisji, efekty postępowania profilaktycznego. U osób z rzadkimi nawrotami zdolność do pracy zawodowej zazwyczaj jest zachowana, ale znacznie nasilone zespoły maniakalne mogą prowadzić do poważnych komplikacji życiowych w związku z podejmowanymi w tym stanie decyzjami i często pojawiającymi się konfliktami z otoczeniem. W populacji osób z rozpoznaniem zaburzeń afektywnych dwubiegunowych stwierdzono wyższy niż w populacji ogólnej odsetek osób, które nigdy nie zawarły związku małżeńskiego, oraz rozwiedzionych. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe są niewątpliwie poważnym problemem zdrowotnym i społecznym, a rokowanie u dużego odsetka chorych jest niepewne lub poważne. Kluczowe znaczenie ma tutaj profilaktyka, właściwa autoobserwacja przez chorych, oraz obserwacja ich otoczenia, szybka reakcja na każdą nietypową zmianę w zachowaniu, bądź myśleniu chorego, a także niewątpliwie pomoc psychoterapeutyczna.

Skontaktuj się z nami

Artykuły o podobnej tematyce