Sposób postrzegania sytuacji traumatycznych a wiek dziecka

Jaki wpływ na postrzeganie sytuacji traumatycznych ma wiek dziecka?

Dojrzewanie procesów myślowych, dające możliwość bardziej abstrakcyjnego myślenia i bardziej złożonego rozumowania może prowadzić do tego, że starsze dzieci i młodzież będą bardziej skupione na tym, co powinni byli zrobić, aby zmienić lub zapobiec traumatycznej sytuacji niż na głębokim poczuciu winy i odpowiedzialności za sytuację. Zdarzenie traumatyczne, którego doświadcza dziecko w wieku 7 lat, może być postrzegane przez nie w zupełnie innym świetle niż gdyby miało lat 11 lub 14.

Jak wspomnienia i bodźce wpływają na codzienne życie dzieci po traumie?

Dzieci, które przeżyły traumę, często błąkają się po krajobrazie pamięci wypełnionym wspomnieniami o tym, co się wydarzyło. Wszystkie czynniki – od blizny, skaleczenia po wypadku, po dym, który przypomina pożar, którego ktoś doświadczył, zapach perfum sprawcy u ofiary gwałtu może wywołać wspomnienia i prowokować niekontrolowane reakcje. W codziennym życiu dziecka, w domu, w szkole, przedszkolu lub innym miejscu mogą pojawić się sytuacje lub bodźce, które łatwo wywołują reakcje, często bez świadomości dorosłych. Na przykład chłopiec, który brał udział w wypadku drogowym, reagował silnym lękiem, gdy słyszał pisk hamulców przed szkołą. W tym momencie jego myśli natychmiast powracały do wypadku drogowego, który przeżył, a obrazy i wspomnienia z tego zdarzenia odtwarzały się w jego umyśle. Przebywając w klasie, często wchodził w swój własny świat i miał trudności z podążaniem za tym, co dzieje się wokół niego. Z uwagi na fakt, że szkoła znajdowała się w obszarze o dużym natężeniu ruchu, takie sytuacje często się powtarzały. Bodźce symboliczne związane z przeszłymi wydarzeniami, takie jak bajki czy programy telewizyjne, również mogą wywoływać reakcje obronne. Na przykład, gdy zdarzenie traumatyczne dla dziecka miało miejsce w okresie świąt, wówczas dni oznaczone na czerwono w kalendarzu mogą wywoływać u dziecka silną reakcję, czasami nawet bez rzeczywistej świadomości tego, jaki to dzień.

Mniejsza jest świadomość czynników wewnętrznych, pochodzących na przykład z ciała, które mogą łatwo obudzić myśli o doświadczeniu niż o czynnikach zewnętrznych. Dopóki materiał pamięciowy jest nieprzetworzony, myśli i wspomnienia często powracają. Jeśli dziecko nie było obecne, na przykład w przypadku śmierci ojca w wypadku przy pracy, wymyślone wersje tego, co się faktycznie wydarzyło, mogą być czynnikiem wywołującym niepokój. Zdarza się również, że jeśli dziecko w wyniku czynnika wyzwalającego wejdzie w taki sam stan umysłu lub stan emocjonalny, jak podczas lub po traumatycznym zdarzeniu, może to obudzić traumatyczne wspomnienia. Pomocne w zrozumieniu tej sytuacji może być porównanie tego z obrazem pajęczej sieci, gdzie traumatyczne wydarzenia są splecione ze sobą przez emocjonalne wątki w jednym obszarze, wibracje będą odbijać się echem we wszystkich zakamarkach całej sieci.

Wrażenia cielesne i pozycje, które przyjmuje ciało, mogą również spontanicznie obudzić wspomnienia tego, co się wydarzyło. Na przykład dziecko, które zostało zmuszone do przyjęcia odpowiedniej pozycji ciała podczas wykorzystywania seksualnego, tortur, a nawet badania lekarskiego, może mieć silną reakcję w sytuacjach, w których ponownie musi przyjąć tę samą pozycję. Jeśli podczas traumatycznej sytuacji odczuje w okolicach brzucha uczucie silnego strachu, podobne odczucia w brzuchu mogą wywołać obrazy pamięciowe z pierwotnego urazu.

Nowe sytuacje kryzysowe doświadczane w życiu dorosłym mogą szybko wywoływać myśli o negatywnych rzeczach, których wcześniej doświadczyliśmy jako dzieci lub nastolatkowie. Młodą kobietę, która została zgwałcona w wieku dorosłym, zapytano, jaka była jej pierwsza myśl, kiedy została zaatakowana. Odpowiedziała, że nie pojawiła się myśl, tylko obraz. Od razu zobaczyła obraz siebie, kiedy była małą dziewczynką (około 3-4 lat), gdy była świadkiem, jak jej ojciec zamyka matkę w mocnym uścisku, zanim jej starszy brat zdołał mamie pomóc.

Nasze doświadczenia życiowe lub doświadczenia życiowe bliskich nam osób są przechowywane w sieci pamięci ze skojarzeniami z innymi podobnymi sytuacjami tak, że nowa sytuacja może uwolnić myśli, emocje i reakcje cielesne z poprzednich doświadczeń. Jeśli takie zdarzenia są przechowywane w pamięci dzieci w postaci nieprzetworzonej, to najczęściej dzieci przeżywają je tak, jakby doświadczały na nowo tych samych traumatycznych zdarzeń.

BIBLIOGRAFIA:

Taylor Ch. (2020). Dzieci i młodzież ze zdezorganizowanym stylem przywiązania. Podejście mentalizowania w empatycznej opiece opartej na wiedzy o przywiązaniu i traumie. GWP, Sopot, 2020.

Cohen J.A., Deblinger E., Mannarino A.P. (2011). Terapia traumy i traumatycznej żałoby u dzieci i młodzieży. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Dyregrov, A. (2010). Supporting Traumatized Children and Teenegers: A Guide to Providing Understanding and Help. London, Jessica Kingsley Publishers.

Haapassalo J., Puujaapponen M., Crittenden P.M. (1999). Victim to victimizer: The psychology of isomorphism in a case of a recidivist pedophile in Findland. Journal of Child Sexual Abuse, 7, 97-115.